Τρίτη 30 Απριλίου 2019

Ησίοδος, ο εμπνευσμένος γεωργός




Μέτρα φυλάσσεσθαι· καιρός δ᾽ επί πάσιν άριστος.
Κρατάτε το μέτρο. Και υπάρχει η κατάλληλη στιγμή για όλα.
— Έργα και Ημέραι -694

Ησίοδες μυθολογικές καλλιέργειες

Ο πατέρας του Ησιόδου, που ζούσε από τη ναυσιπλοΐα, μετανάστευσε λόγω ενδείας από την αιολική Κύμη και εγκαταστάθηκε στη βοιωτική ’σκρα, όπου γεννήθηκαν ο Ησίοδος και ο αδερφός του ο Πέρσης.
 Όταν ο Ησίοδος έβοσκε τα πρόβατά του στις πλαγιές του Ελικώνα, του συνέβη κάτι το παράδοξο: του εμφανίστηκαν οι Μούσες που του έδωσαν ένα κλαδί δάφνης και του δίδαξαν να τραγουδάει όμορφα, έτσι ώστε να μιλάει με θεσπέσια φωνή για τα περασμένα και τα μελλοντικά. Ο Ησίοδος ακολούθησε το κάλεσμά τους, παρουσιάστηκε ως τραγουδιστής, ως ραψωδός, όπως για παράδειγμα στους αγώνες προς τιμήν του νεκρού βασιλιά Αμφιδάμαντα στη Χαλκίδα της Εύβοιας, όπου κέρδισε ένα χάλκινο τρίποδα, τον οποίο αφιέρωσε ως ευχαριστία στις Μούσες. Ο Ησίοδος έγινε το πιο φημισμένο τέκνο της πόλης και οι κάτοικοι, για να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους, ανέγειραν αργότερα προς τιμήν του έναν ανδριάντα του στο ιερό των Μουσών.
Ο ανδριάντας ωστόσο δεν απεικονίζει τον Ησίοδο με ένα κλαδί δάφνης παρά με μια κιθάρα στα γόνατα, παρόλο που αυτός δεν απήγγελλε τα ποιήματά του με μουσική συνοδεία αλλά κρατώντας το κλαδί δάφνης στο χέρι.
Ο Ησίοδος θεωρείται, μαζί με τον Όμηρο, ως ο πιο σημαντικός επικός ποιητής της Προκλασικής περιόδου.
 Το Έργα και Ημέραι είναι ένα διδακτικό έπος. Σύμφωνα με μία πιθανώς φανταστική ιστορία, ο Ησίοδος και ο αδερφός του ο Πέρσης ήρθαν σε νομική σύγκρουση για την κληρονομιά του πατέρα τους. Μπορεί ο Ησίοδος να ήταν επηρεασμένος από κείμενα της Εγγύς Ανατολής, όπου είναι συνηθισμένες τέτοιες ιστορίες, όπως για παράδειγμα η φιλονικία μεταξύ των αδερφών, του «καλού» και του «κακού».
Ο Ησίοδος παρουσιάζει τον εαυτό του στο ποίημα ως χωρικό, που με τη γυναίκα του, τα παιδιά του και τους υποτακτικούς του καλλιεργεί ένα δικό του αγρόκτημα. Δεν μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά το αν ο Ησίοδος ανήκε ο ίδιος σ' αυτή την τάξη των χωρικών ή αν στο έργο αυτό διάλεξε τον κόσμο των χωρικών ως θέμα του, παρατηρώντας τον από μια ανώτερη κοινωνική θέση. Ωστόσο, κάνει εντύπωση το ότι το δεύτερο μεγάλο έργο του, η Θεογονία, δε χαρακτηρίζεται από αυτό το αγροτικό υπόβαθρο.
Τα ομηρικά έπη Ιλιάδα και Οδύσσεια αντικατοπτρίζουν κυρίως τον κόσμο των ευγενών. Εξαίρουν τους βασιλείς, τα πολεμικά τους κατορθώματα και τις ηρωικές τους μονομαχίες, εξυμνούν τις επισκέψεις βασιλέων άλλων πόλεων στα παλάτια τους, τα πολύτιμα δώρα φιλοξενίας που αντάλλασσαν, τα κοινά γεύματα που τους ετοίμαζαν οι σκλάβοι και οι υπηρέτες.
Αντίθετα, το Έργα και Ημέραι του Ησιόδου πραγματεύεται τον κατά πολύ λιτότερο τρόπο ζωής του αγροτικού κόσμου. Οι χωρικοί ζουν με το φόβο μήπως οι προμήθειές τους δεν επαρκέσουν για ολόκληρο το έτος, μήπως καταστραφεί η σοδειά τους από την κακοκαιρία ή την ξηρασία ή μήπως άγρια ζώα κατασπαράξουν τα κατοικίδιά τους. Η επιβίωσή τους απειλείται συνεχώς και οι ίδιοι διατρέχουν τον κίνδυνο να υποβαθμιστούν σε κάποια κατώτερη κοινωνική τάξη. Λόγω ακριβώς αυτής της οπτικής του γωνίας, που διαφέρει ουσιαστικά από εκείνη των ομηρικών επών, το Έργα και Ημέραι μάς επιτρέπει να συμπληρώσουμε και να διορθώσουμε την εικόνα μας για την κοινωνία και τη δομή της, τον τρόπο ζωής και την καθημερινότητα τον 8ο και 7ο αιώνα π.Χ. Ο Ησίοδος δεν καθιστά απλώς την αγροτική κοινωνία υπόβαθρο του διδακτικού του ποιήματος, αλλά καταγράφει και τα διάφορα γλωσσικά εκφραστικά της μέσα και γι' αυτό αποτελεί άμεση μαρτυρία για την αγροτική κοινωνία του 7ου αιώνα π.Χ.
Παρόλο που το Έργα και Ημέραι έχει τη μορφή των επικών εξαμέτρων, περιέχει ωστόσο και πολυάριθμα σύντομα γνωμικά, χαρακτηριστικά για τις αγροτικές κοινωνίες, που σπάνια διαθέτουν γραπτές μαρτυρίες. Παρ' όλα αυτά η αγροτική κοινότητα προσπαθεί να διασφαλίσει την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, να καθιερώσει κανόνες συμβίωσης και να τους καταστήσει δεσμευτικούς για όλους τους χωρικούς. Αυτό επιτυγχάνεται με τα γνωμικά, που παρατίθενται σε κάθε ευκαιρία, και που, επειδή μεταφέρονται σχετικά απαράλλακτα από γενιά σε γενιά, συντηρούν ένα κοινό εμπειρικό υπόβαθρο. Γι' αυτό το λόγο τέτοιου είδους κοινωνίες ονομάζονται και «παραδοσιακές κοινωνίες».

  Eργογραφία (ακολουθεί τα γλωσσικά και μετρικά πρότυπα του ηρωικού έπους)
 1. Θεογονία (1.022 εξάμετροι στίχοι). Αναφέρεται στη γενεαλογία των θεών και τη δημιουργία του κόσμου. Το ποίημα παρουσιάζει το μύθο της διαδοχής (Οὐρανός - Κρόνος - Ζεύς), τη γένεση των κοσμικών στοιχείων [Χάος, Τάρταρος, Ἔρως, Ἔρεβος (=σκοτάδι), Γαῖα, Νύξ, Αἰθήρ, Πόντος], τη γέννηση των Τιτάνων και την Τιτανομαχία. Κυριαρχεί η τριαδική αρχή: το Χάος, η Γῆ και ο Ἔρως, που απαρτίζουν το κοσμολογικό τρίγωνο, σε αντίθεση προς το θεογονικό (Oυρανός-Kρόνος-Δίας), ενώ η μεγάλη μορφή του Διὸς αποτελεί το βασικό άξονα. Δίπλα στην ισόρροπη εξουσία του Δία παραστέκεται η Δίκη (= δικαιοσύνη), κόρη του Δία και της Θέμιδας, αδελφή της Eιρήνης και της Eυνομίας. O Δίας εγκαινιάζει την τάξη έναντι της αταξίας που εκπροσωπούσαν οι σκοτεινές δυνάμεις του παρελθόντος, οι οποίες τελικά συντρίβονται από αυτόν.
 2. Ἔργα καὶ Ἡμέραι (828 εξάμετροι στίχοι). Είναι το γνωστότερο διδακτικό επικό ποίημα και αφορμάται από τη φιλονικία του ποιητή με τον αδελφό του εξαιτίας δικαστικής διαμάχης για την πατρική κληρονομιά. Βασικά θέματα των Ἔργων είναι η ἔρις (= διχόνοια) με τις δύο όψεις της, καλή και κακή, το δίκαιο και η εργασία, θεματική η οποία υπαγορεύει και τον τίτλο του έπους.
Το ποίημα αρχίζει με την επίκληση των Πιερίδων Μουσών (για να τον εμπνεύσουν) και τον ύμνο στον ύψιστο θεό, το Δία· στη συνέχεια, στο πρώτο μέρος, το θεωρητικό (στ. 11-382), ο ποιητής απευθυνόμενος στον αδελφό του, Πέρση, με μυθικές διηγήσεις (μύθοι του Προμηθέα, της Πανδώρας, των πέντε γενών) προσπαθεί να απαντήσει σε ερωτήματα σχετικά με τη δομή της κοινωνίας των ανθρώπων,τις ηθικές υποχρεώσεις, την προέλευση του κακού στον κόσμο. Υπογραμμίζονται ιδιαίτερα οι αρετές που είναι χρήσιμες στον αγώνα της ζωής (οικονομία, προνοητικότητα, μέτρο και τάξη, κοινωνικότητα). Στο δεύτερο μέρος του έπους, το πρακτικό (στ. 383-828) δίνονται θρησκευτικές και ηθικές συμβουλές για τις ανθρώπινες σχέσεις μεταξύ συγγενών, φίλων και γειτόνων, καθώς και συμβουλές για τη γεωργία, τη ναυτιλία και το εμπόριο, τις αίσιες και θεάρεστες ημέρες του μηνός.
 3. Ἀσπίς (480 εξάμετροι στίχοι). Περιγράφει τον αγώνα του Ηρακλή εναντίον του Κύκνου, γιου του Άρη, ληστή που εμπόδιζε τη μετάβαση των πιστών του Απόλλωνα στους Δελφούς. Ο Ησίοδος στην περιγραφή της ασπίδας του Ηρακλή μιμήθηκε τον Όμηρο (Σ Iλιάδας, ασπίδα του Αχιλλέα). Η διαφορά, όμως, στις δύο περιγραφές είναι φανερή· στην ασπίδα του ομηρικού ήρωα οι εικόνες προβάλλουν την πολυμορφία της ζωής, ενώ στην ασπίδα του Ηρακλή αποκαλύπτουν τη φρίκη του πολέμου και τους δαίμονες της καταστροφής, προβάλλοντας έτσι, αντιθετικά, την ειρηνική πλευρά της ζωής.
 4. Γυναικῶν Κατάλογος ἤ Hοῖαι [από τον τρόπο με τον οποίο άρχιζαν τα γενεαλογικά κεφάλαια του ποιήματος (ἤ οἵη= ή όπως εκείνη η γυναίκα που...), ως τρόπος μετάβασης σε άλλη ηρωίδα]. Το έργο αποτελούσε συνέχεια της Θεογονίας και σύγκριση ηρωίδων ανά δύο. Περιείχε κατάλογο γυναικών οι οποίες από θεούς γέννησαν ήρωες. Στον Ησίοδο αποδίδονται και μερικά άλλα ποιήματα, όπως Μεγάλαι Ἠοῖαι, Μελαμπόδεια, Εἰς ᾍδου Κατάβασις (Θησέως και Πειρίθου), Χείρωνος Υποθῆκαι, Γῆς περίοδος, Ἀστρονομία κ.ά. Έχουν σωθεί μόνο αποσπάσματα. ΙΙΙ. Χαρακτήρας του ησιόδειου έργου Ο Ησίοδος είναι η πρώτη ποιητική φωνή της ηπειρωτικής Ελλάδας· το έργο του μας διευκολύνει να γνωρίσουμε καλά τις ιδέες της εποχής του και τις αντιλήψεις σχετικά με τη φύση, τη γεωργική και αγροτική ζωή, την οικονομική κατάσταση, την κοινωνική διαστρωμάτωση. Γεωγραφικά και κοινωνικά ο Ησίοδος είναι ριζωμένος σε μια εποχή τελείως διαφορετική από τον ομηρικό κόσμο. Τα κοινωνικά θέματα απασχολούν κατά κύριο λόγο τη σκέψη του.
Ο ποιητής, αρνούμενος τη βία, προβάλλει τη δικαιοσύνη, που είναι ανώτερος τρόπος για τις σχέσεις με τους άλλους. Eξαίρεται η ιδέα της Δίκης (δικαιοσύνης), εκπροσωπούμενης από το Δία, η οποία, κατανικώντας την Ὕβριν (καταπάτηση δικαίου από τους δωροφάγους βασιλείς), τελικά υπερτερεί. Ο μύθος «Το γεράκι και το αηδόνι» (Ἔργα 202-212) εικονογραφεί τη σύγκρουση ανάμεσα στη δύναμη και τη δικαιοσύνη. Επιχειρεί να δώσει μια πρώτη γενεαλογία του πολιτισμού, διακρίνοντας πέντε γένη ανθρώπων (χρυσό, αργυρό, χάλκινο, ηρωικό, σιδερένιο), που έζησαν διαδοχικά πάνω στη γη και πορεύτηκαν από την ευτυχισμένη ζωή ως τη μεγάλη παρακμή· απαισιόδοξη αντίληψη που εικονογραφείται με την έκπτωση του ανθρώπου από την παραδείσια θέση στον επίμοχθο βίο. Η αρετή απασχολεί πολύ τον Ησίοδο («Μακρύς κι ανηφορικός ο δρόμος που οδηγεί σ' αυτήν», Ἔργα, 290). Ξεχωριστή θέση στο έργο του κατέχει η εργασία που φέρνει πλούτο, αρετή και τιμή. Η άποψη αυτή προκάλεσε έκπληξη στην εποχή του, γιατί τότε δεν αναγνώριζαν την εργασία ως ηθική αξία.
 Η πρωτοτυπία του Ησιόδου αναγνωρίστηκε πολύ στην αρχαιότητα: η ποίησή του διακρίνεται για την ατομικότητα, τη δύναμη της φαντασίας, τη θεματική ποικιλία· θεωρήθηκε πρόδρομος του αρχαϊκού λυρισμού και προάγγελος του θετικού και επιστημονικού πνεύματος· αποτελεί την αφετηρία για το μεταγενέστερο φιλοσοφικό στοχασμό, ο οποίος οδήγησε στον εξορθολογισμό της ελληνικής κοσμογονίας και κοσμολογίας.
 IV. Επίδραση Οι θρησκευτικές και κυρίως οι ηθικές αντιλήψεις του Ησιόδου για κοινωνική δικαιοσύνη επηρέασαν βαθιά τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, κυρίως τον Hράκλειτο, τον Παρμενίδη και τον Eμπεδοκλή, καθώς και τους λυρικούς ποιητές της αρχαϊκής εποχής, οι οποίοι επηρεασμένοι από τις νέες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες θα προβάλουν το άτομο και τις αξίες του. Η εξατομίκευση της ησιόδειας ποίησης ασκεί επίδραση κατεξοχήν στον Aρχίλοχο. Ιδιαίτερα εκτιμήθηκε στους ελληνιστικούς χρόνους (Καλλίμαχος, Aπολλώνιος ο Pόδιος). Τα έργα του άσκησαν μεγάλη επίδραση στη βουκολική ποίηση (Θεόκριτος ) και στη ρωμαϊκή λογοτεχνία (Μεταμορφώσεις του Οβιδίου, Γεωργικὰ και Ἐκλογαὶ του Βιργιλίου). Ο Ασκραίος ποιητής έγινε πανελλήνιος και πανανθρώπινος. Η επίδρασή του συνεχίζεται ως τις μέρες μας (βλ. Κωστής Παλαμάς, «Ασκραίος»).

 Ἔργον δ' οὐδὲν ὄνειδος, ἀεργίη δέ τ' ὄνειδος. Ἔργα καὶ Ἡμέραι, στ. 311. 
 Το έργον ντροπή δεν έχει, ντροπή έχει η τεμπελιά.

Πηγές
Ησίοδος
Σχολικά Βιβλία



Παρασκευή 26 Απριλίου 2019

Εσκεμμένη θραύση κεραμικών αγγείων στις Κυκλάδες




Τα μυστικά της Κέρου

Θα σπάσω 7 προχόες και ποτήρια..... στου Κυκλαδίτικου πολιτισμού τα πανηγύρια

Πρόσφατα ήλθαν στο φως εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά ευρήματα ενός σημαντικού Πρωτοκυκλαδικού οικισμού στη Κέρο.

Το ΥΠΠΟΑ αναφέρει, μεταξύ άλλων, στην ανακοίνωσή του:

«Στο πλαίσιο του πρόσφατου προγράμματος, που ολοκληρώθηκε το περασμένο φθινόπωρο, πραγματοποιήθηκαν ανασκαφικές έρευνες στο μικρό νησί του Δασκαλιού, που αρχικά συνδεόταν με μια στενή λωρίδα γης με την παρακείμενη θέση του Κάβου, και εντοπίστηκε ένας εξαιρετικά σημαντικός οικισμός, που, σύμφωνα και με τη ραδιοχρονολόγηση, άκμασε κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Οι έως τώρα ανασκαφές έφεραν στο φως μια σειρά εντυπωσιακών κλιμάκων, αποστραγγιστικών αγωγών και λιθόκτιστων κατασκευών που αποκαλύπτουν μια εξελιγμένη αστική αρχιτεκτονική άνευ προηγουμένου για τη συγκεκριμένη περίοδο. "
Η Κέρος είναι νησί των Κυκλάδων το οποίο βρίσκεται νοτιοανατολικά της Νάξου, νότια του Κουφονησίου (2 ν.μ.) και βορειοδυτικά της Αμοργού με ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Ορεινή, άγονη, χωρίς πηγές πόσιμου νερού και χωρίς δυνατότητες εύκολης πρόσβασης, διαθέτει ως κυριότερο πέτρωμα το μάρμαρο και μάλιστα το λευκό και λεπτόκοκκο επικρατεί των άλλων.
Η Κέρος στην αρχαιότητα ονομαζόταν Κάρος, Κέρεια ή Κερία, με την πρώτη αναφορά του ονόματός του να γίνεται το 425 π.X. σε μια επιγραφή με τα ονόματα των φορολογουμένων συμμάχων της Αθηναϊκής δημοκρατίας.
Στα δυτικά του νησιού και στην τοποθεσία Κάβος Δασκαλιού έχει εντοπιστεί πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων που χρονολογούνται από την εποχή του Κυκλαδικού πολιτισμού, μεταξύ αυτών και πολλά κυκλαδικά ειδώλια, κάτι που κάνει τους ερευνητές να υποθέτουν ότι στο νησί υπήρχε κατά την Πρωτοκυκλαδική εποχή λατρευτικό κέντρο παρόμοιας εμβέλειας με το Ιερό του Απόλλωνος στη Δήλο στα κλασικά χρόνια. Σημαντικά θεωρούνται ο "Αρπιστής" και "ο Αυλητής" που εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας καθώς και το επιβλητικό ειδώλιο (ύψους 1,40 μ.) της "Μεγάλης Μητέρας".

Το πιο σημαντικό όμως και αξιοσημείωτο γεγονός είναι η εσκεμμένη θραύση των  αντικειμένων και κεραμικών. Η επιτηδευμένη θραύση αγγείων και σαλτσιέρων , προχόες,  πριν την απόθεση τους στη Κέρο είναι ένα ασυνήθιστο φαινόμενο που ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι κατά τη μελέτη των ευρημάτων. Οι επισκέπτες  έπαιρναν  μαζί τους κομμάτι των θραυσμάτων για να εξορκίσουν το κακό.
Στον απόηχο αυτού του εθίμου, ίσως να είναι και το σπάσιμο των πιάτων, κανατιών και των αυγών από το θρυμμάτισμα του πρώτου Ωού του Σύμπαντος.
Αστραία

ΠΗΓΕΣ
ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Τετάρτη 24 Απριλίου 2019

Γεωλογικά φαινόμενα και αλληγορίες στα Ομηρικά Έπη


Γνωρίζοντας την Γαία μέσα από τα Ομηρικά Έπη


ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΛΛΗΓΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ «ΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ - ΜΙΚΡΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ» Μιχαήλ Δ. Δερμιτζάκης | Επίτιμος - Ομότιμος Καθηγητής Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας | Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος ΕΚΠΑ
 Τη στιγμή που ο άνθρωπος κινείται με ιλιγγιώδη ταχύτητα προς την κατά­κτηση του μέλλοντος, είναι αναγκαίο, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, να αναλογισθεί το παρελθόν για να διαπιστώσει και σε άλλες φάσεις του ανθρώπινου βίου τη δημιουργική του ικανότητα. Η ενημερωτική αυτή αναδρο­μή στο έπος τής Ιλιάδας και της Οδύσσειας έχει σκοπό να παρουσιάσει τα σημαντικότερα γεωλογικά στοιχεία, που αναφέρονται μέσα στο έπος αυτό. Τα γεωλογικά στοιχεία, στα οποία θα αναφερθούμε, διακρίνονται σε δύο κατηγο­ρίες: αφενός μεν, σε αυτά καθεαυτά τα γεωλογικά υλικά, που φέρονται να χρη­σιμοποιούν οι ήρωες του έπους, αφετέρου δε, στα γεωλογικά φαινόμενα, τα οποία θα μπορούσαμε να διακρίνουμε μέσα από τις αλληγορίες, εφόσον αυτές ερμηνευθούν με βάση τις γεωεπιστήμες. Βέβαια, είναι εύκολο και επισφαλές να προσπαθεί κανείς να ερμηνεύσει αλληγορίες, θα πρέπει όμως να αναγνω­ρίσουμε ότι, από πολύ παλιά, ο άνθρωπος έχει θέσει αναρίθμητα ερωτήματα προκειμένου να ερμηνεύσει τον κόσμο που τον περιβάλλει, καθώς και τις μεταβολές και τα φαινόμενα, που συνέβαιναν σε αυτόν. Τις πολλαπλές και συχνά τόσο αντι­φατικές «φαινομενικά» δυνάμεις της φύσεως, πρώτοι οι Έλληνες, τις είχαν ενσαρκώσει σε θεούς, επειδή η λογική τους δεχόταν πως οι θελήσεις των θεών κυβερνούν ή φαίνονται να κυβερνούν τον κόσμο. Όμως, διαπιστώνει κανείς ότι στις θελήσεις αυτές ενυπάρχει η θέληση του ανθρώπου να κατορθώσει, με την τάξη, με τον νόμο και την επιστήμη, να ταξινομήσει και να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις αυτές, έτσι ώστε να μετατρέψει τα φαινόμενα της φύσεως σύμφωνα με τη δική του θέληση, που τελικά θριαμβεύει. Στη συνέχεια, θα αναφερθούν τα κυριότερα γεωλογικά φαινόμενα, στα οποία θα μπορούσαμε να διακρίνουμε αλληγορίες, των οποίων η ερμηνεία είναι δυνατόν να δοθεί με βάση τις γεωεπιστήμες. Όσον αφορά στη Γαία, τη δική μας γη, είναι γεγονός πως οι μύθοι τής Δημιουργίας εννοούν στην πραγματικότητα την ιστορία της γης, όπου διάφορα συμβάντα ερμηνεύονται ως υπερφυσικά φαινόμενα. Ο Ησίοδος στη Θεογονία θεωρεί ότι, πριν από καθετί, υπήρχε το Χάος. Είναι το διάστημα, που εμπεριέχει εν σπέρματι, όλα όσα θα αποτελέσουν το Σύμπαν. Το Χάος αποτελεί την απαρχή όλων. Στον Ησίοδο, η διαμόρφωση του κόσμου αρχίζει ουσιαστικά με τη Γη. Αυτή γεννά τον Ουρα­νό, τα Όρη και τον Πόντο, δηλαδή ολόκληρο το Σύμπαν, σύμφωνα με τη μυθο­λογική αντίληψη. Η ευρύστερνη Γαία, αιώνιο και ακλόνητο στήριγμα όλων των ανθρώπων, μητέρα και σύζυγος του Ουρανού, απέκτησε πολλούς απογόνους, τους Τιτάνες, τους Γίγαντες, τους Κύκλωπες κ.ά. Η αντίληψη ότι από τη Γη διαμορφώθηκαν τα υπόλοιπα μέρη τού Σύμπαντος απαντάται πολύ ενωρίς στην ελληνική επιστήμη κατά την αρχική φάση της ιστορικής αναδρομής. Έτσι, ο Ξενοφών εξηγεί ότι τα ουράνια σώματα αποτελούν εφήμερα μορφώματα από τις αναθυμιάσεις της Γης, ενώ ο Εμπεδοκλής θεωρεί τη θάλασσα σαν τον ιδρώτα της Γης. 'Οταν διαβάζει κανείς τους διάφορους μύθους της Δημιουρ­γίας, αμέσως του έρχονται στο νου οι διαδικασίες και τα στάδια της Γεωλογι­κής Ιστορίας. Οι απόγονοι τής Γης, οι Τιτάνες, οι Γίγαντες, οι Κύκλωπες, οι Εκατόγχειρες, αφετηριακές φάσεις τού μύθου, πρέπει να ήταν μορφές όχι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Πρόκειται για μυθοπλασίες, που προσωποποι­ούν έμμεσα γνωστά φυσικά σώματα και φαινόμενα, όπως η χέρσος, η θάλασ­σα, τα όρη, οι ποταμοί, ο ήλιος και η σελήνη, η ημέρα και η νύχτα. Ο Ωκεανός στους κοσμογονικούς μύθους αποτελεί το άλλο πρόσωπο τού Χάους, παίρνο­ντας μορφές θαλάσσιου ή ποτάμιου δαίμονα. Θεωρείται πατέρας θεών και ανθρώπων, από τα νερά του οποίου αναδύεται η Γη. Αυτή η προεπιστημονική άποψη για τη δημιουργία νησιών από προσχώσεις ή ηφαιστειακές εκρήξεις, νησιών πλωτών (Αιολία, Δήλος, Ρόδος, Θήρα, Ανάφη), ακόμη και ο πασίγνω­στος μύθος της αναδυόμενης Αφροδίτης, της πανέμορφης θεάς που αναδύεται από τους αφρούς των κυμάτων, αναφέρεται στην ίδια τη Γη, που γεννάται από τον Ωκεανό. Ο Ωκεανός, που σηκώνει στις πλάτες του τη Γη, είναι ακόμη το πρό­τυπο για κάθε μύθο με θεό θαλάσσιο ή ποτάμιο, που μεταφέρει στη ράχη του, πάνω από τα κύματα, κάποια νύμφη ή ηρωίδα, όπως ο Δίας, που με μορφή ταύ­ρου, απάγει την Ευρώπη και ο Τρίτων κάποια από τις Νηρηίδες. Στην ελληνική σκέψη, όπως εκείνη του Θαλή του Μιλήσιου, «το ύδωρ αποτέλεσε το πρωτό υλικό δομήσεως του κόσμου». Η Γη, που επιπλέει ως πλοίο επάνω στα ύδατα, θυμίζει τον μύθο της Αναδυόμενης. Αλλά και στη χριστιανική υμνογραφία και στη Βίβλο αναφέρεται η άποψη ότι ο Ωκεανός υποβαστάζει τη Γη. Στην ομηρική αφήγηση, ο Οδυσσέας είχε επιλέξει δύο δρόμους. Ο πρώτος ήταν να περάσει ανάμεσα από τις Πλαγκτές Πέτρες και ο άλλος, ανάμε­σα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Οι Πλαγκτές Πέτρες, που κατά τον Όμηρο ονομάστηκαν έτσι από τους θεούς, ήταν πελώριες βραχονησίδες με απότομες ορθόγκρεμες ακτές, που επέπλεαν στη θάλασσα και συγκρούονταν μεταξύ τους. Κανένα πλοίο δεν είχε διασωθεί, εκτός από την περίφημη Αργώ, κατά την επιστροφή των Αργοναυτών από την Κολχίδα. Εδώ, η Οδύσσεια δανείζεται από το έπος των Αργοναυτών τις Πλαγκτές Πέτρες (από το ρήμα πλάζομαι = πλανώμαι, περιφέρομαι), τις οποίες συγχέει με τις Συμπληγάδες, γι' αυτό και η περιγραφή που κάνει μοιάζει περισσότερο με τις Συμπληγάδες. Στην προσπάθεια να εμπλουτιστούν οι περιπέτειες τής Οδύσσειας, παίρνει ιστορίες ναυτικών, τις προσαρμόζει στη διήγηση και δημιουργεί μία νέα περιπέτεια για ανθρωπόφαγα τερατόμορφα θηρία, που παραμόνευαν σε ακτές και ενάλια σπήλαια, για σίφωνες (ρουφήχτρες) της θάλασσας που τους δημιουργούσαν τέρατα του βυθού κ.ά. Έτσι, επινοήθηκε και το επεισόδιο με τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Προχωρώντας, λοιπόν, ο Οδυσσέας και οι σύντροφοι του βλέπουν από μακριά, προς το μέρος των Πλαγκτών Πετρών, καπνούς και βροντές, θαλασσοταραχή μεγάλη. Η μικρή αλλά περιεκτική ομηρική περιγραφή θυμίζει μια υποθαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη. Τα νησιά των Πλαγκτών Πετρών της Οδύσσειας ή των Συμπληγάδων Πετρών του έπους της Αργοναυτικής Εκστρατείας, όπως περιγράφονται σαν ορθόγκρεμοι κατακόρυφοι βράχοι, που η κορυφή τους κρυβόταν μέσα σε σύννεφα, δίνουν την εικόνα υποθαλάσσιων ηφαιστειακών εκρήξεων και δημιουργίας νησιών με ηφαιστειακά αναβλήματα ή βασάλτες στηλοειδούς κατατμήσεως. Τα περάσματα των Πλαγκτών ή Συμπληγάδων Πετρών ή της Σκύλλας και της Χάρυβδης τα τοποθετούν άλλοι στον Βόσπορο, άλλοι στο Ταίναρο, άλλοι στα στενά του Γιβραλτάρ, άλλοι στα Κανάρια κ.λπ. Εμείς ξεκινάμε από το γεγονός ότι η Οδύσσεια δεν είναι ένα απολύτως αξιόπιστο ταξι­διωτικό χρονικό. Όμως, ορισμένα γεγονότα είχαν τραβήξει την προσοχή και την παρατήρηση. Έτσι, θεωρούμε ότι οι Πλαγκτές Πέτρες ή η Σκύλλα και η Χάρυβδη, που περιγράφονται στην Οδύσσεια και που ο μύθος τους είναι δανει­σμένος από τις Συμπληγάδες Πέτρες της Αργοναυτικής Εκστρατείας, είναι ηφαιστειακής προελεύσεως νησιά, των οποίων το μέγεθος με τις υποθαλάσσιες εκρήξεις είτε μεγαλώνει είτε μικραίνει και μπορεί να εξαφανιστούν ή να εμφα­νιστούν πάλι. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πολλά στον Αιγαιακό χώρο, αλλά και στον ευρύτερο Μεσογειακό χώρο και, ιδιαίτερα, στο Τυρρηνικό πέλαγος, στα νησιά Λιπάρι, στο Αιγαίο, στα νησιά των Κυκλάδων κ.α. Έτσι, δημιουργή­θηκε η ιδέα της ενσωμάτωσης στην ποιητική περιπλάνηση του Οδυσσέα της περιπέτειας με τις Πλαγκτές Πέτρες, που τις γνώριζαν ήδη ως Συμπληγάδες Πέτρες και του συνδυασμού αυτού του ηφαιστειακού φαινομένου με τον υπό­κωφο βρυχηθμό των εκρήξεων, τον οποίο απέδιδαν στα θαλάσσια ανθρωπόφα­γα τερατόμορφα θηρία, τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Με βάση λοιπόν τα παραπάνω στοιχεία, παρά τις ελλιπείς πληροφορίες, μπορούμε να αναγνωρίσουμε στις περιγραφές των Συμπληγάδων, των Πλαγκτών Πετρών και της Σκύλλας και της Χάρυβδης ηφαιστειακά νησιά, πολλά από τα οποία είναι εγκατεσπαρμένα στη Μεσόγειο και τα οποία έδρασαν είτε παλαιότερα είτε στο πρόσφατο γεωλογικό παρελθόν. Όσον αφορά στον μονόφθαλμο Κύκλωπα Πολύφημο, για τον οποίο μίλησε ο Όμηρος στην Οδύσσεια, ο μύθος αναφέρει ότι ο γιος του Ποσειδώνα και της νύμφης, Θόωσας φυλάκισε τον Οδυσσέα και μερικούς άνδρες του σε μια σπηλιά. Από αυτούς, όσοι δεν φαγώθηκαν από τον Κύκλωπα, δραπέτευσαν, αφού πρώτα τον τύφλωσαν και βγήκαν από τη σπηλιά μαζί με τα πρόβατα και τις κατσίκες του, όταν ο Κύκλωπας άνοιξε την είσοδο της σπηλιάς το πρωί. Η είσοδος αυτή κλεινόταν με ένα βράχο τόσο τεράστιο, που θα χρειάζονταν 22 περίπου βόδια να τον τραβήξουν. Μία πιθανή ερμηνεία για τον μύθο των Κυκλώπων έχει ήδη αναφερθεί από τον Γερμανό παλαιοντολόγο, Othenius Abel. Είναι γεγονός ότι, αν κάποιος συναντήσει ένα κρανίο ελέφαντα, τα ρινικά ανοίγματα του κρανίου του ελέφαντα, αν δεν έχει ανατομικές γνώσεις, μπο­ρούν να φανούν σαν δύο κόγχες οφθαλμών ενωμένες σε μία. Αν οι περιπλανώμενοι ταξιδιώτες της ομηρικής εποχής είχαν βρει κρανία απολιθωμένων ελεφάντων σε παράκτια ή ενάλια σπήλαια στις ακτές της Σικελίας (όπου ανα­σκαφές του 20ού αιώνα έδειξαν ότι όντως υπάρχουν), αυτά θα μπορούσαν να εκληφθούν σαν κρανία γιγάντων, με ένα μόνο μεγάλο μάτι στο μέτωπο. Αυτή η γοητευτική υπόθεση δεν μπορεί να εξακριβωθεί, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πίστη στους γίγαντες ενισχύθηκε από ευρήματα οστών από ελάφια, ελέ­φαντες, ιπποπόταμους και άλλα ζώα. Σχετικός με την τεχνική γεωλογία και συγκεκριμένα με την προστασία των παραποτάμιων περιοχών με κατάλληλα αντιπλημμυρικά έργα είναι ο μύθος της πάλης του ποταμού Αχελώου με τον Ηρακλή, που ανα­φέρεται έμμεσα στην Ιλιάδα (Φ 194). Ο Αχελώος ήταν ο ισχυρότερος από τους ποτάμιους θεούς, γιος του Ωκεανού και της Τηθύος (Ησιόδου Θεογονία, 340) ή της Γαίας. Σύμφωνα με τον μύθο, αγωνίστηκε σε αγώνα πάλης με τον Ηρακλή, μεταμορφούμενος αρχικά σε δράκο και έπειτα σε ταύρο. Ο Ηρακλής, μετά από σκληρή πάλη, κατάφερε να τον δαμάσει και να αποσπάσει ένα από τα κέρατα του Αχελώου, που στη συνέχεια το έστειλε γαμήλιο δώρο στο βασι­λιά Οινέα, στην Καλυδώνα και έτσι πήρε γυναίκα του, τη θυγατέρα του Οινέα, Δηιάνειρα. Η Καλυδών ήταν μία από τις πέντε σημαντικές πόλεις των Αιτωλών, στην ανατολική όχθη του ποταμού Ευήνου, στον κορινθιακό κόλπο. Στον μύθο αυτόν, μπορούμε να διακρίνουμε την προσπάθεια να προστατευθεί η περιοχή των εκβολών του Αχελώου από τις φοβερές πλημμύρες, που είχαν αντίκτυπο και στο «κέρατο» του Αχελώου, τον μικρό ποταμό Εύηνο. Η φαντασία των Ελλήνων απλώθηκε διάπλατα και προσπάθησε με σοφία να παρουσιάσει τέρατα στις διάφορες μυθολογικές ιστορίες. Στη σοφή αυτή δημι­ουργία των ιστοριών, τα εγκατεσπαρμένα σε σπήλαια ή στην επιφάνεια του εδάφους απολιθωμένα οστά θηλαστικών προκάλεσαν τη φαντασία τους και δημιούργησαν τα διάφορα τερατώδη όντα, όπως τον γίγαντα Ανταίο, γιο του Ποσειδώνα και της Γης, που θανάτωνε όλους τους ξένους, οι οποίοι τολμούσαν να προσεγγίσουν τις ακτές της Λιβύης, μέχρις ότου ο Ηρακλής, αντιμετωπίζο­ντάς τον, είδε ότι ο γίγαντας Ανταίος, μόλις τα πόδια του ακουμπούσαν στη μητέρα του Γη, έπαιρνε νέες δυνάμεις. Τον σήκωσε, λοιπόν, ψηλά στον αέρα και κατάφερε να τον νικήσει. Ο τρικέφαλος Κέρβερος, που η ελληνική φαντασία τοποθετούσε να φυλά τον Κάτω Κόσμο στα βάθη της Γης, έχει σχέση με τα ευρήματα απολιθωμένων κρανίων ζώων μέσα στη Γη. Ο Γηρυόνης παρουσιά­ζεται σαν ένα πλάσμα γιγάντιο, τερατώδες, με τρία κεφάλια και με ένα σκύλο που είχε δύο κεφάλια, τον Όρθρο. Τα πολυκέφαλα αυτά ζώα ή οι γίγαντες της μυθολογίας είναι αποτέλεσμα της σοφής παρατηρήσεως ότι σε συγκεντρώσεις απολιθωμένων ζώων τα κρανία, λόγω της διαδικασίας απολιθώσεως, υπερτερούν των λοιπών σκελετικών στοιχεί­ων. Έτσι, παρατηρώντας τα ευρήματα, οι αρχαίοι μας πρόγονοι έβλεπαν απολελυμένα κρανία θηλαστικών, ενώ τα μηριαία βραχιόνια και οστά της σπον­δυλικής στήλης ήταν ακόμη πιο λίγα. Το γεγονός αυτό, τους έκανε να φαντα­στούν τερατώδη όντα, είτε γίγαντες με τρία κεφάλια είτε τέρατα με δύο και τρία κεφάλια. Άλλωστε, αυτό που σήμερα είναι γενικά αποδεκτό στην Παλαι­οντολογία είναι ότι οι ταφονομικές διαδικασίες, που ακολουθούνται κατά τον εγκλεισμό και την απολίθωση ενός ζώου, είναι τέτοιες, ώστε σπανίζουν ευρή­ματα ενός πλήρους σκελετού ζώου μαζί με το κρανίο του.
 Το παρόν άρθρο εντάσσεται στη νέα ενότητα αρθρογραφίας του Ομότιμου Καθηγητή Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας, Μιχαήλ Δ. Δερμιτζάκη, πάνω σε διεπιστημονικές προσεγγίσεις της επιστήμης της Γεωλογίας, οι οποίες παρουσιάζονται στη μονογραφία του «Γεωλογικές Διαδρομές - Μικρά Μελετήματα».

ΠΗΓΗ

Ενδιαφέρουσες γεωλογικές  μελέτες και ομηρικές  έρευνες

Σάββατο 20 Απριλίου 2019

Το μήνυμα του νεαρού Αλέξανδρου από το παλαιόν Κλεινόν Άστυ

18s8lf

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Αξιοκρατία Διαφάνεια Δικαιοσύνη Καθαρότητα,  Ουσιαστική Εύνομη Δημοκρατία

Ο ενδοξότερος των Ελλήνων Ημίθεων Πολεμιστών  
και ο ανίκητος στρατηγός
στο    Άστυ του ΠεριΚΛΕΟΥΣ, 
εν Αθήναις

Ο νεαρός ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ των Ομηρικών Επών, ο Αχιλλεύς  Αλέξανδρος , ο γητευτής των Αλόγων του Διομήδη Ηρακλής, νέος, ωραίος, λαμπερός,  λεοντόκαρδος, δυνατός, γενναίος,  με γερό  σώμα, έφιππος στον Βουκεφάλα,  χωρίς σκιές, με  διαχρονικά ΟΠΛΑ  την   αειθαλή νεότητα ΗΒΗ και τα Ομηρικά Έπη, με αίτημα τη δικαιοσύνη, την διαφάνεια, ατενίζοντας την δαμασμένη από τον Οδυσσέα ποσειδώνια θάλασσα  καλεί  όλους τους Ελληνόψυχους  σε μία ουσιαστική δημοκρατία, εύνομη ΠΟΛΙΤΕΙΑ, αξιοκρατία με καθαρό ουρανό και γαλάζια τη θάλασσα στης Ιστορίας τον Ωκεανό.

Ο Αλέξανδρος  επιτέλους στην Αθήνα

Ύστερα από περιπέτειες και καθυστερήσεις που διήρκεσαν σχεδόν 20 χρόνια, ο έφιππος νεαρός Μέγας Αλέξανδρος του γλύπτη Γιάννη Παππά (1913-2005) τοποθετήθηκε στην καρδιά της Αθήνας, στη συμβολή των οδών Αμαλίας και Βασιλίσσης Ολγας, με το βλέμμα στραμμένο προς τη θάλασσα.
Ο σύνδεσμος του Σ.Α.Φ.Ε.Μ και ο πρόεδρος του, Ευάγγελος Στόγιος δηλώνουν ικανοποιημένοι από την τελική έκβαση και επιτέλους, το άγαλμα και ο Αλέξανδρος βρίσκει τη θέση του, ύστερα από δική τους παρέμβαση, προσπάθεια και πρωτοβουλία .

Σε μία θέση υψηλής προβολής και τελετουργικής εισόδου στο κέντρο της Αθήνας, ο έφιππος ανδριάντας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, έργο του μεγάλου Γιάννη Παππά, ορίζει ένα τοπίο. Η ένταξη του σημαντικού αυτού γλυπτού στην προθήκη της Αθήνας σηματοδοτεί και μια αρχή, συμβολικής έστω, για την ανασύσταση του ιστορικού νοήματος της πρωτεύουσας.

O έφιππος Μέγας Αλέξανδρος στο βάθρο του ατενίζει προς τη θάλασσα.

«Το θεώρησα σωστό διότι τη θάλασσα πέρασε και πήγε στην Ανατολή και διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό. Ο Αλέξανδρος εδώ είναι ένας νεαρός οραματιστής και αυτό είναι το ενδιαφέρον με το γλυπτό», λέει στην «Κ» ο αρχιτέκτονας Παντελής Νικολακόπουλος που σχεδίασε το βάθρο του αγάλματος και επιμελείται τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου.

«Το έφιππο ήταν μια πρόκληση»Γιάννης Παππάς, (1913-2005).

Η πρόκληση είναι πάντα μία, στο ταξίδι της γνώσης:
Η σωστή Επιλογή
Το  μεγάλο ταξίδι του Ηρακλή  με τα Βόδια του Γηρυόνη από την Ανατολή στη Δύση ολοκληρώθηκε.
Η Επιστροφή του Αλέξανδρου  από τους μυθικούς κύκλους της Μυθιστορίας με το ΣΩΜΑ των Ελλήνων, της Αθηναϊκής Πολιτείας   υγιές, νεανικό και γερό  στα μονοπάτια της Σοφής Ομηρογνωσίας

Πέμπτη 18 Απριλίου 2019

Η Ομηρική Ελλάς


Μία ενδιαφέρουσα ομηρική έρευνα και μελέτη  για τις λέξεις Έλληνες Πανέλληνες Φθία Ελλάς Αχιλλέας, Σπερχειός, όπως απαντώνται στα Ομηρικά Έπη

Η ομηρική πόλη Ελλάς - Το βασίλειο του Πηλέα

To βασίλειο του Πηλέα : Ελλάς - Φθία - Σπερχειός.
Γράφει ο Αδάμης Ευθύμιος
Α) Η Περιοχή της Φθίας, πατρίδα του Αχιλλέα (η Φθία)
Η πρακτική του Ομήρου στην γεωγραφική απεικόνιση μας υποχρεώνει από τους λαούς, οι οποίοι άλλωστε αποτελούν κινητό στοιχείο, να περάσουμε στον ρεαλιστικό χώρο για να επεξεργαστούμε πιο σταθερά γεωγραφικά στοιχεία ώστε να ορίσουμε με γεωγραφικά δεδομένα το βασίλειο του Αχιλλέα .
Το πρώτο ερώτημα που πρέπει να καλύψουμε είναι " πως χρησιμοποιείται ο όρος Φθία στο κείμενο;"
Η λέξη "Φθία" είναι γνωστή στον ελληνικό χώρο πριν τον Όμηρο, ο οποίος την παραλαμβάνει από την παλαιότερη παράδοση ενώ ήδη έχει χρησιμοποιηθεί με πολλαπλή σημασία .
Αυτή, η πολλαπλή χρήση της λέξης η οποία απηχεί την παλαιά και μακρά παράδοση, έχει ήδη προσδώσει μια σημασία της λέξης τόσο σε πρόσωπα - (θεικές μορφές - ήρωες) όσο και σε τοποθεσίες πόλεις - περιοχές ακόμη και σε ανθρώπινα σύνολα, λαούς, ώστε ν' αναγνωρίζουμε μια ιστορική και γεωγραφική λειτουργία του όρου (μύθοι - τοπωνύμια - πρόσωπα) .
Φθία ονομαζόταν μια νύμφη η οποία με τον Απόλλωνα απέκτησε τρεις γιους, τον Δώρο, τον Λαόδοκο και τον Πολυποίτη.
Φθία ονομαζόταν η κόρη του Αμφίονα (βασιλιάς της Θήβας) και της Νιόβης (κόρης του Ταντάλου) την οποία σκότωσε η Άρτεμη στον γνωστό μύθο (Λ-260).
Φθία ονομαζόταν όμως και η παλλακίδα του Αμύντορα για την οποία τύφλωσε τον γιο του Φοίνικα κατά τον Απολλόδωρο(ή τον καταράστηκε να μείνει άτεκνος, Όμηρ.)
Φθία ονομαζόταν μια πόλη, των Μυρμιδόνων η γενέτειρα του Αχιλλέα, για την θέση της οποίας έχουμε διάφορες ασαφείς μαρτυρίες, αφου πρώτος ο Φερεκύδης την ταυτίζει με τη αρχαία Φάρσαλο, παραδοχή που επαναλαμβάνεται και σε άλλους .
Όμως η λέξη Φθία ως ονομασία πόλεως δεν χρησιμοποιείται μόνο στην περιοχή του Αχιλλέα ή την Θεσσαλία, αφού δεν υπήρχε μόνο μία πόλη Φθία, αφού ο ιστορικός Θουκυδίδης αναφέρει πόλη Φθία, στην Αιτωλοακαρνανία κοντά στην πόλη Στράτο, και οι μύθοι μνημονεύουν ότι η νύμφη Φθία σχετίζεται με τον Αιτωλό, όταν αυτός μετά τον φόνο του Άπυ, αφήνει την Ήλιδα (φεύγει) και έρχεται κοντά στους "γιους της Φθίας και του Απόλλωνα1" (τον Δώρο, τον Λαόδοκο και Πολυποίτη), τους οποίους σκοτώνει και βασίλευσε στην χώρα (έδιωξε και τους Κουρήτες), όμως και άλλη πόλη Φθία αναφέρεται στην Πελοπόννησο .
Φθίος ονόμαζονταν και ένας τοπικός ήρωας, ο επώνυμος ήρωας της πόλης Φθίας, ο οποίος ήταν γιος του Ποσειδώνα και της Λάρισας, αδελφός του Αχαιού και του Πελασγού, αυτός οδήγησε μια ομάδα Πελασγών από την Πελοπόννησο στην Θεσσαλία και ίδρυσε νέες πόλεις, φέρεται όμως να είναι ο γιος του Αχαιού, που με την Χρυσίππη, γέννησε τον Έλληνα που έχτισε την πόλη Ελλάδα .
Η ονομασία Φθία, λειτουργεί και ως ένα τοπωνύμιο, του ευρύτερου χώρου, αφού αποδιδόταν σε μια ολόκληρη περιοχή, που στους μύθους κατονομάζεται "Φθία", εκτείνεται μάλιστα έξω από την κοιλάδα του Σπερχειού μέχρι τον Παγασητικό κόλπο και ακόμη πιο βόρεια, μάλιστα με αυτή την χρήση,ως τοπωνύμιο γεωγραφικής περιοχής και ως ονομασία πόλης είναι γνωστή η λέξη και στον Όμηρο.
Το νόημα της λέξης δείχνει να είναι κοντά στο ρήμα φθίω-φθίνω που σημαίνει μαραίνομαι, ελαττώνομαι, παρακμάζω, χάνομαι, όμως η χρήση μια παρόμοιας λέξης και στην Αίγυπτο, για πρόσωπο του αιγυπτιακού πάνθεου, ο θεός Φθά, απηχεί πιθανόν μια μακρά παράδοση κυρίων ονομάτων αλλά και τοπωνυμιών στην Μεσόγειο .
Η πολλαπλή χρήση της λέξης μας υποψιάζει για τον τρόπο χρήσης της από τον Όμηρο αφού δημιουργεί την εύλογη απορία μήπως ο ποιητής χρησιμοποιεί το όρο με σκοπιμότητα, πότε για να δηλώσει μια πόλη, πότε μια περιοχή πιο διευρυμένη της πόλεως και πότε ένα μεγάλο γεωγραφικό διαμέρισμα με πλατιά όρια .

Η Φθία λοιπόν αποδίδεται στον Αχιλλέα, αλλά όχι αποκλειστικά σ' αυτόν αφού και άλλοι που είχαν τα βασίλεια σε περιοχές κοντινές αποκαλούνται από τον Όμηρο "Φθίοι", π.χ Φθίοι ονομάζονται και οι στρατιώτες του Πρωτεσιλάου (Ν693-7) και του Φιλοκτήτη, οι οποίοι μάχονται καθ' όλη την διάρκεια των εχθροπραξιών, όταν μάλιστα ο Αχιλλέας απέχει .
Έτσι στην επίθεση του Έκτορα για να κάψει τα πλοία, ο ποιητής κάνει σαφές ποιοι τα υπερασπίζονται :
Τα πλοία ήταν εκεί του Αίαντα και του Πρωτεσιλάου
……………………………………………………………εκεί
με λύσσα αγωνίζονταν οι μαχητές και οι ίπποι,
οι Ίωνες μακροχίτωνες, οι Βοιωτοί, οι Λοκροί και οι Φθίοι… Ν 685


Άραγε τις πρώτες σειρές των καραβιών τις υπερασπίζονται Φθίοι, διότι εκεί είχαν τα καράβια τους, οι οποίοι είναι οι στρατιώτες των βασιλείων βορείως του Σπερχειού, που μάλιστα διοικούνται από συγκεκριμένους βασιλείς :


Και ήσαν των Φθίων αρχηγοί ο Μέδων και ο Ποδάρκης
Ο Μέδων ήταν γέννημα άνομο του Οϊλέα, λωλάδελφος του Αίαντα
Ν 693,4
Ο Μέδων ήταν στην καταγωγή Λοκρός και κατέφυγε στην πόλη Φυλάκη, κατόπιν φόνου, ενώ όπως μαθαίνουμε στην Β -725 αυτός διοικούσε του στρατιώτες του Φιλοκτήτη, επειδή εκείνος έμεινε στην Λήμνο εξαιτίας δαγκώματος φιδιού .
Ο Ποδάρκης πληροφορούμαστε στην Β 705 ότι ήταν ο αδελφός του Πρωτεσιλάου και μετά τον θάνατό του στην Τροία, διοικούσε εκείνος τους στρατιώτες του.
Εδώ ο Όμηρος δεν μας αναφέρει αν κάποιοι άλλοι από τα υπόλοιπα θεσσαλικά βασίλεια έχουν συμπαραταχθεί μαζί τους όμως τονίζει :

"με τα άρματά τους αυτοί μπροστά (Ποδάρκης- Μέδων) των ανδρειωμένων
Φθίων, μάχονται με τους Βοιωτούς να σώσουν τα καράβια……
Ν 699,700
Οι συγκεκριμένοι "Φθίοι" όπως αποδεικνύεται εδώ, είναι "πιο απομακρυνσμένοι Φθίοι" από την Φθία του Αχιλλέα, αφού δεν συμπαρατάσσονται μαζί του όταν εκείνος φιλονικεί έντονα με τον Αγαμέμνονα, τον αρχηγό του στρατού, αλλά μένουν πιστοί στον αρχηγό και συνεχίζουν να συμπολεμούν με έναν μη "Φθίο".
Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε ότι μόνο αυτοί ονομάζονται ξεκάθαρα από τον Όμηρο "Φθίοι" δηλαδή οι στρατιώτες του Πρωτεσιλάου και οι στρατιώτες του Φιλοκτήτη, που είχαν αρχηγούς τον Ποδάρκη, αδελφό του Πρωτεσιλάου και τον Μέδονα, νόθο αδελφό του Αίαντα του Λοκρού!
Η Φθία όμως είναι και περιοχή που σχετίζεται στενά (στον Όμηρο) με τον Αχιλλέα, ως χώρος του βασιλείου του .
Όταν ο Πάτροκλος κλαίγοντας για την ήττα των Αχαιών, στην Π ραψωδία, θα πλησιάσει τον Αχιλλέα εκείνος θα του πει :


" μήπως από την Φθία μας ήρθε μήνυμα και εσύ το ξέρεις μόνο
ακόμη καθώς λένε, ζει ο Μενοίτιος, του Άκτορα ο γιος,
ζει ακόμη και ο Πηλεύς, του Αιακού ο γιος, στους Μυρμιδόνες μέσα"
Π 13-15
Η περιοχή του βασιλείου του ονομάζεται λοιπόν Φθία, όμως αυτό που δεν διευκρινίζεται είναι αν εδώ εννοεί μια πόλη ή μια γεωγραφική περιφέρεια, διότι οι στρατιώτες του Αχιλλέα δεν ονομάζονται επίσημα "Φθίοι" αλλά Μυρμιδόνες, αφού και ο πατέρας του Αχιλλέα, ο Πηλέας "ζει στους Μυρμιδόνες" .
Στην ίδια πάλι συνομιλία, Αχιλλέα - Πατρόκλου, (Π 1-100) ο Αχιλλέας ρωτάει τον Πάτροκλο αν θέλει να φανερώσει κάτι "στους Μυρμιδόνες" και εκείνος απαντώντας του ζητάει "το στρατό των Μυρμιδόνων" ενώ στην συνέχεια όταν και ο Αχιλλέας
συναινεί, τότε του αναθέτει την αρχηγία "στους πολεμόχαρους Μυρμιδόνες", γι' αυτό όταν εκείνος βρίσκεται νεκρός στο στρατόπεδο οι "Μυρμιδόνες Πάτροκλον ανεστενάχοντο γοώντες…"Σ-355(οι Μυρμιδόνες τον Πάτροκλο θρηνούσαν….)…..
Η αναντιστοιχία αυτή γίνεται όρατή όταν η Βρισηίδα επιστρέφει ξανά στην σκηνή του Αχιλλέα (Τ283 ) όπου συναντά μπρος της το άψυχο σώμα του Πατρόκλου και ανάμεσα στα θρηνητικά λόγια θα πει : " έφασκες …άξειν τ' ενί ναυσίν ες Φθίην, δαίσειν δε γάμον μετά Μυρμιδόνεσσι (Τ-299,300)" είπες πως θα με φέρεις με τα καράβια στην Φθία και ότι θα κάμης το τραπέζι του γάμου μας μέσα στους Μυρμιδόνες "
Ο γάμος του Αχιλλέα θα γινόταν στην Φθία, διότι στην Φθία βρίσκεται ο βασιλιάς Πηλέας αφού σύμφωνα με τον ίδιο τον Αχιλλέα στην Τ-323, εκεί θα τον έκλαιγε νεκρό αν είχε πεθάνει και εκει θα επέστρεφε ο Πάτροκλος (σε δε Φθίηνδε νέεσθαι) αν ζούσε, επίσης εκεί θα οδηγούσε τον διάδοχο του θρόνου, τον γιο του Αχιλλέα για να του δείξει τα πλούτη, τους δούλους και το παλάτι (υψερεφές μέγα δώμα).
Πράγματι ο στρατός του Αχιλλέα δεν χαρακτηρίζεται πρωτίστως από το όνομα "Φθίοι" αλλά διατηρεί κάποια άλλα φυλετικά ονόματα, παρ' ότι κατάγεται από την Φθία .
Αυτό ακριβώς ομολογείται στον κατάλογο των νεών (Β 684) όταν απαριθμούνται οι δυνάμεις των Αχαιών, διότι εκεί το συνολικό στράτευμα του Αχιλλέα ονομάζεται πρώτα Μυρμιδόνες και κατόπιν Έλληνες και Αχαιοί :


"Μυρμιδόνες Δε καλεύντο και Έλληνες και Αχαιοί" Β 684


Αυτή η έλλειψη αντιστοίχησης και άμεσης σύνδεσης του λαού του Αχιλλέα με την ονομασία "Φθίοι"προβληματίζει, διότι δείχνει ότι σκόπιμα αποφεύγεται η συγκεκριμένη σύνδεση (δηλαδή οι Μυρμιδόνες μπορούν να ονομάζονται και Έλληνες, Φθίοι όμως ;).
Από την άλλη γίνεται φανερό ότι ο ποιητής Όμηρος χρησιμοποιώντας τον όρο "Φθία" εννοεί και μια εδαφική περιοχή( ως Φθία), που είναι κυρίως βασίλειο, έχει πόλεις δικές του, κάποια γεωγραφικά δεδομένα(Σπερχειός) και όρια .
Ένα χαρακτηριστικό όριο αναφέρεται την νύχτα της πρεσβείας (Ι) όταν ο Φοίνικας απευθυνόμενος στον Αχιλλέα θα του πει για την φιλόξενη υποδοχή που του παρείχε ο Πηλέας, όταν άφησε την Ελλάδα και ήρθε στην Φθία :


" Στην άκρη της Φθίας άρχοντα μ' έστησε να κυβερνώ τους Δόλοπες"
Ι 484-5.
Όμως οι Δόλοπες ήταν ένας συγκεκριμένος λαός ο οποίος επιβιώνει και στους ιστορικούς χρόνους μάλιστα γνωρίζουμε γι' αυτούς πολλά στοιχεία .
Συνεπώς ο Όμηρος, μιλώντας για τους Δόλοπες, είναι βέβαιος για δύο πράγματα, πρώτον ότι ανήκουν στο βασίλειο του Πηλέα, που ονομάζεται Φθία, και δεύτερο ότι κατά την μυκηναϊκή εποχή βρίσκονταν στα σύνορα της Φθίας.
Ένα άλλο γεωγραφικό στοιχείο που χώρου που μνημονεύεται ως περιοχή του βασιλείου του Πηλέα, είναι ο ποταμός Σπερχειός.
Ο θεός - ποταμός που ζωογονεί την περιοχή, λατρεύεται και στις πηγές του ο βασιλιάς, είχε "βωμό" όπου πρόσφερε σημαντικές θυσίες αφού εκεί υπήρχε και "τέμενος" ("κτήμα") .
Θα πει λοιπόν ο ίδιος ο Αχιλλέας, απευθυνόμενος προς το ντόπιο θεό, όταν ο πιο αγαπημένος του στρατιώτης και φίλος πεθαίνει :


"Σπερχειέ άδικα σου έταξε ο πατέρας μου πως
όταν εγώ γυρίσω, εκεί στην πατρική μου γη, για χάρη σου
θα έκοβα τα μαλλιά μου και θα σου πρόσφερα ιερή πλούσια θυσία
και πως εκεί θα έσφαζα πενήντα βαρβάτα κριάρια στις πηγές σου,
όπου έχει τέμενος και ευώδη βωμό"
Ψ 144-147
Η προσφορά της κόμης των νεαρών αγοριών στις πηγές και εδώ του διαδόχου, Αχιλλέα, στον συγκεκριμένο θεό- ποταμό δείχνει την μεγάλη σημασία του ποταμού για το βασίλειο του Πηλέα .
Σ' αυτό λοιπόν το βασίλειο, σ' αυτή τη Φθία, ανήκουν οι πόλεις που μνημονεύονται και κατονομάζονται στην Β 681,2 ότι έστειλαν στρατό, υπό τις διαταγές του Αχιλλέα : το Πελασγικό Άργος, η Άλος, η Αλόπη, η Τρηχίνα, η Ελλάς και η Φθία, (εάν οι δύο τελευταίες είναι πόλεις).


" όσοι κατοικούσαν το Πελασγικό Άργος
την Άλο, την Αλόπη και την Τραχίνα
και αυτοί που είχαν την Φθία και την Ελλάδα την καλλιγύναικα
ονομαζόντουσαν Μυρμιδόνες, Έλληνες και Αχαιοί…"


Άραγε αυτή η εδαφική ζώνη που περιγράφεται ρεαλιστικά διότι έχει έδαφος, ποταμό, λαούς, βασιλιά, όρια και είναι μια γεωγραφική και διοικητική οντότητα λέγεται Φθία .
Το γεγονός ότι αποτέλεσε μια γεωγραφική ενότητα λόγω της κοιλάδας του Σπερχειού και γύρω υπάρχουν βουνά δεν σημαίνει ότι η διοικητική της έκταση περιορίζονταν εκεί και μόνο .
Είναι όμως επίσης βέβαιο ότι αρκετό γειτονικό έδαφος, που περιλαμβάνει λαούς, πόλεις και βασίλεια ότι "καλύπτεται" από τον ίδιο τοπωνύμιο "Φθία" το οποίο ο Όμηρος χειρίζεται αινιγματικά .
Η Φθία του Πρωτεσιλάου του οποίου οι στρατιώτες ονομάζονταν "Φθίοι" είχε τις ακόλουθες πόλεις :Πύρασος, Ίτων, Φυλάκη, Αντρών και Πτελεός (Β 695-697)
Η Φθία του Φιλοκτήτη, είχε τις ακόλουθες πόλεις - περιοχές : Μηθώνη, Θαυμακία, Μελίβοια, Ολιζώνα .
Εντούτοις μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτοί δεν ήταν όλοι οι Φθίοι, αφού όπως σωστά παρατηρεί και ο Στράβων :
"Φθίοι λέγονται οι υπήκοοι του Αχιλλέα, του Πρωτεσιλάου και του Φιλοκτήτη … ίσως λέγονταν Φθίοι και οι άνδρες του Ευρυπύλου που ήταν και γείτονες.
Σήμερα η χώρα του Φιλοκτήτη και του Ευρυπύλου θεωρούν ότι ανήκαν στην Μαγνησία… θεωρούν την χώρα του Πρωτεσιλάου ως μέρος της Φθίας που απλωνόταν από την Δολοπία και την Πίνδο ως την θάλασσα της Μαγνησίας2"
Συνεπώς εάν λάβουμε υπόψη μας την συγκεκριμένη αναφορά, πρέπει να θεωρήσουμε ότι οι φθιωτικές πόλεις ήταν πολλές και η έκταση της Φθίας δεν περιοριζόταν μόνο στις περιοχές του βασιλείου του Αχιλλέα, που ίσως έφεραν και πιο ειδικές ονομασίες Ελλάδα και Φθία .
Η Φθία που υπονοεί ο Στράβων είναι μια τεράστια περιοχή και οι αναφορές του μας θυμίζουν τον αρχαίο μύθο, αφού ο Πηλέας παντρεύεται την Θέτιδα στο Πήλιο, όταν έχει αυτοκτονήσει η πρώην γυναίκα του (Αντιγόνη) κόρη του Εύρυτου βασιλιά των Φερών, και σ' αυτή την πόλη κοντά, στην Ιωλκό, έχει σκοτώσει τον βασιλιά της, τον Άκαστο, ενώ έχει επιβιώσει στην ευρύτερη περιοχή του Πηλίου με την οποία συνδέεται στενά ,( τους Κενταύρους του Πηλίου), αφού ο Χείρων εκεί (στο Πήλιο) ανατρέφει τον γιο του .
Το βασίλειο λοιπόν του Πηλέα δίνοντας βάση μόνο στους μύθους δείχνει να εκτείνεται σε περιοχές μακρινότερες απ' όσες διοικεί ο Αχιλλέας φεύγοντας για την Τροία και σχετίζεται με λαούς διαφορετικούς από τους Μυρμιδόνες, αφού στην ευρύτερη περιοχή ζούσαν (κατά τον Όμηρο) οι Λαπίθες, οι Μινύες… .
Μελετώντας όμως τον Όμηρο δύσκολα αντιλαμβανόμαστε πότε ο ποιητής ονομάζει την Φθία πόλη, πότε βασίλειο και πότε γεωγραφική περιοχή, μάλιστα η σύγχυση ήταν αντιληπτή από την αρχαιότητα πράγμα που επισημαίνει και ο Στράβων :
" Για την Φθία, μερικοί νομίζουν ότι είναι η ίδια χώρα με την Ελλάδα και την Αχαϊα . Αυτές αποτελούν το νότιο από τα δύο μέρη που ήταν χωρισμένη η Θεσσαλία. Φαίνεται πάντως ότι ο ποιητής (Όμηρος) θεωρούσε δύο χώρες την Φθία και την Ελλάδα …. όμως δεν είναι ξεκάθαρο αν εννοεί πόλεις ή χώρες.
Οι μεταγενέστεροι λένε ότι η χώρα Ελλάδα εκτεινόταν από από την Παλαιοφάρσαλο έως τις Φθιώτιδες Θήβες … όσοι όμως την εννοούν πόλη (Ελλάδα), οι κάτοικοι των Φαρσάλων δείχνουν στα εξήντα στάδια κοντά στην δική τους πόλη, μια ερειπωμένη που πιστεύουν ότι είναι η Ελλάδα και έχει εκεί και δύο κρήνες 3"
Βέβαια όπως εύκολα θα παρατηρήσει κάποιος στο βασίλειο του Αχιλλέα εντοπίζουμε ονομασίες όπως : "Αχαϊα " "Πελασγικόν Άργος" "Ελλάδα" οι οποίες είναι ονομασίες που επιβίωσαν στην ευρύτερη περιοχή όταν πλέον στην Θεσσαλία έφτασαν οι Θεσσαλοί (Αχαία Φθιώτιδα,Πελασγιώτιδα).
Αυτό σημαίνει ότι τα τοπωνύμια πιθανόν να υπήρχαν από παλιότερα αφού απηχούν μια παλαιότερη παράδοση που σχετίζεται με τα ελληνικά φύλα και τους προελληνικούς πληθυσμούς


Το βασίλειο του Πηλέα όπως όλα δείχνουν είχε σύντομη διάρκεια ζωής και πολλά γεωγραφικά δεδομένα ( πόλεις, έδρα, έκταση όρια,) αναδιαμορφώθηκαν είτε επί βασιλείας εκείνου, είτε στην βασιλεία του γιου του, είτε κατόπιν στον εγγονό του.
Η Φθία λοιπόν αυτή, με διοικητή των Πηλέα κατά τον Όμηρο είναι "εριβώλαξ", (παχιοχώματη) "βωτιάνειρα" (ανδροθρέπτρα), "καρποφόρα" "ευάμπελος" συνεπώς είναι εύφορη περιοχή.
Η έδρα του Πηλέα, το κέντρο διοίκησης του βασιλείου όπως μνημονεύεται σε ποικίλες αναφορές είναι η πόλις Φθία και όπως συμπεραίνουμε από τα λεγόμενα του Στράβωνα υπήρχε κάποια "πόλη" που διατηρούσε αυτό το όνομα, ίσως να διατηρούσε και μνήμες χίλια χρόνια μετά .
Ο "κατάλογος νεών" στην Β (Β 681) περιγράφει λοιπόν τις πιο σημαντικές πόλεις που είχε η Φθία του Αχιλλέα : Άργος Πελασγικόν, Άλος, Αλόπη, Τραχίνα, Ελλάς και Φθία .
Ας παρακολουθήσουμε τις πόλεις :
Το "Πελασγικό Άργος" είναι μια ονομασία που μπορεί να υπονοεί πολλά, διότι η λέξη "άργος" συνδέθηκε από την αρχαιότητα με την έννοια "πεδιάδα" , αφού όπως αναφέρει ο Στράβων "Άργος λέγεται η πεδιάδα από τους νεότερους και από τον Όμηρο συχνά "8 συνεπώς "Αργολίδα" θα είναι η πεδιάδα του Άργους και το "Πελασγικό Άργος" είναι η "πελασγική πεδινή περιοχή" .
Εάν ο όρος περιγράφει τοπωνύμιο περιοχής που σχετίζεται με Πελασγούς κατοίκους, τότε θα μπορούσε να περιλαμβάνει πολλές πόλεις, (θεσσαλική ζώνη), όπως συνέβαινε και αργότερα, όμως είναι πιθανόν ο όρος να λειτουργεί διαφορετικά, δηλαδή σε αντιδιαστολή με το Πελοποννησιακό Άργος.
Αν το Πελοποννησιακό Άργος που βρίσκεται νότια αποτελεί μια ένωση πόλεων του νότου, τότε είναι πιθανόν το "Πελασγικό Άργος" να περιλαμβάνει μια άλλη ένωση πόλεων που βρίσκεται στον βορρά .
Η υπόθεση αυτή έχει ερείσματα αν σκεφτούμε ότι ακόμη πιο βόρεια υπήρξε το "Ορεστικό Άργος" που σύμφωνα με την παράδοση το ίδρυσε ο Όρέστης, μετά τον φόνο της Κλυταιμνήστρας και του Αιγίσθου 9 και την περιοχή κατοικούσαν μέχρι αργότερα οι "Ορέστες" που κατά τον Εκαταίο τον Μιλήσιο ήταν φύλο Μολοσσικό10.
Εδώ λοιπόν η ονομασία μπορεί να υποδηλώνει τον οικιστή(Ορέστη) γενάρχη, ίσως όμως το λαό των ορέων (ορεσίβιοι = Ορέστες), ίσως να περιγράφει την ίδια την περιοχή, δηλαδή την πεδιάδα των Ορεστών, σ' αντιδιαστολή προς το "πελασγικό Άργος" ή το "Πελοποννησιακό Άργος" .
Ο Στράβων σχολιάζοντας την ομηρική αναφορά, (Πελασγικό Άργος) υποθέτει πως η ονομασία αφορά γενικότερα την Θεσσαλία : " την μεν Θεσσαλία Πελασγικόν Άργος καλών (ο Όμηρος)" 11 .
Συνεπώς ένα κομμάτι του βασιλείου του Αχιλλέα, (ή του Πηλέα) ήταν θεσσαλικό χωρίς να μπορούμε να προσδιορίσουμε τα όρια του, αφού οι άλλες πόλεις όπως η Άλος, η Αλόπη και η Τραχίνα, μας μεταφέρουν άλλοτε στον Μαλιακό και άλλοτε στον Παγασητικό κόλπο, διότι πόλη Άλος υπήρχε μία στον Μαλιακό αλλά και μια άλλη στον Παγασητικό κόλπο, ενώ η Τραχίνα μας μετακινεί επίσης προς τον νότο στον μυχό του Μαλιακού (νότιες ακτές του) διότι η ονομασία της επιβιώνει και σ' άλλους μύθους, π.χ στην εκστρατεία του Ηρακλή εναντίον της Οιχαλίας κατά την οποία ο Ηρακλής12 κατέκτησε την πόλη σκοτώνοντας τον Εύρυτο και δημιουργώντας κατόπιν την πόλη "Ηράκλεια", μάλιστα ο Στράβων 13μας πληροφορεί ότι η αρχαία Τραχίνα απείχε από την πόλη Ηράκλεια έξι στάδια .
H Άλος αποτελεί πράγματι ένα σημείο αμφιλεγόμενο διότι όπως παρατηρεί και ο Στράβων "περί Άλου και Αλόπης διαπορούσιν…έστι γάρ Άλος και Αλιούς εν τη παραλία των Λοκρών καθάπερ και Αλόπην"14 και ο Στέφανος ο Βυζάντιος αναφέρει ότι "δύο δε Άλους Παρμενίσκος ιστορεί τον μεν Μαλιακόν υπό Αχιλλεί, τον δε υπό Πρωτεσιλάω"15 παρ' όλα αυτά συμπεραίνουμε όμως ότι ο Όμηρος γνωρίζει μία Άλο σημαντική πολιτεία και είναι αυτή που αποδίδει στον Αχιλλέα, ενώ πιθανόν στους ιστορικούς χρόνους εμφανίσθηκαν και άλλες πολιτείες, που έφεραν το ίδιο όνομα, έτσι ο Ηρόδοτος ανφέρει την πόλη Άλο, πόλη που έκτισε ο Αθάμαντας, η οποία είναι βορειο-ανατολικά της κοιλάδας του Σπερχειού, πιο κοντά στην Θεσσαλία, η οποία απέχει από την Τραχίνα πορεία τριών ημερών
"διασχίζοντας την Θεσσαλία και την Αχαϊα εδώ και τρεις ημέρες ήταν στην χώρα των Μαλιέων…. όταν όμως έφτασε ο Ξέρξης στην Άλο της Αχαϊας οι οδηγοί του διηγούνταν μια παράδοση τοπική…πως ο Αθάμας ο γιος του Αιόλου σχεδίασε με δόλο τον φόνο του Φρίξου…."16(αυτή είναι η θεσσαλική Άλος που υπάρχει πριν τον Μαλιακό κόλπο)
Συνεπώς το βασίλειο του Αχιλλέα τυπικά, εκτείνεται από βορρά (Θεσσαλικές περιοχές) που υπάρχει το πελασγικό Άργος προς τις νότιες ακτές του Μαλιακού κόλπου που υπήρχε η Τραχίνα, η οποία ως πόλη και περιοχή συνδέεται και με τους μύθους του Ηρακλή ο οποίος δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι πεθαίνει στην Οίτη, από τον χιτώνα της Διηάνειρας, όμως την φωτιά της πυράς την ανάβει ο Ποίαντας, που είναι ο πατέρας του Φιλοκτήτη (το βασίλειό του βρισκόταν στον βραχίονα του Πηλίου).
Εάν λοιπόν ο Μαλλιακός κόλπος είναι το ανατολικό σύνορο του βασιλείου, το βάθος του μπορεί να υπολογιστεί καλύτερα από την αναφορά του Φοίνικα ότι οι Δόλοπες κατοικούσαν στα σύνορα του βασιλείου, όπου του βρίσκουμε μέχρι τους ιστορικούς χρόνους.
Τα δύο λοιπόν τοπωνύμια η Ελλάς και η Φθία εμφανίζονται όπως διαπιστώσαμε άλλοτε ως γενικευμένα τοπωνύμια, που μπορούν να χαρακτηρίσουν μεγάλες περιοχές (επαρχίες) και άλλοτε με περιορισμένη σημασία ως ονομασίες που δηλώνουν μια πόλη .
Ο συνδυασμός των ονομασιών : Ελλάς - Φθία .
Ο Φερεκύδης εισηγείται πρώτος πως η Φθία ήταν πόλη και μάλιστα αυτή ήταν η αρχαία Φάρσαλος, παρατήρηση που την επαναλαμβάνει έμμεσα και ο Ευριπίδης στην "Ιφιγένεια εν Αυλίδι" όταν συνδέει την πόλη της Φθίας με τον ποταμό Απιδανό κοντά στη Φάρσαλο.
Βέβαια εξηγήσαμε την σημασία που έχουν αυτές οι αναφορές κατά τους ιστορικούς χρόνους, όταν η άγνοια για τα τοπωνύμια των μυκηναϊκών χρόνων ή την θέση των ομηρικών πόλεων είναι ολοφάνερη .
Ο Όμηρος χρησιμοποιεί 17 φορές τους όρους Ελλάς - Φθία και ο τρόπος που αυτοί μνημονεύονται ή συνδυάζονται μαζί, φανερώνει πως το βασίλειο του Αχιλλέα είχε δύο επαρχίες που η μία αποτελούσε τη έδρα του βασιλείου όπου υπήρχε το ανάκτορο και λεγόταν Φθία και η άλλη ονομαζόταν Ελλάδα..
Εάν παρακολουθήσουμε την συνολική εμφάνισή τους στην Ιλιάδα, τότε θα διαπιστώσουμε ότι παρά την στενή σύνδεσή τους, όμως δεν αποτελούν διπλή ονομασία της ίδιας περιοχής, αφού ο όρος "Ελλάς" δεν φαίνεται ότι μπορεί να υποκαταστήσει τον όρο "Φθία ".
Αξίζει να θυμηθούμε λοιπόν πως στην Α ραψωδία, κατά την φιλονικία με τον Αγαμέμνονα, ο Αχιλλέας δηλώνει ότι οι Τρώες ποτέ δεν τον αδίκησαν επικαλλούμενος μάλιστα την μεγάλη απόσταση :


" ούτε ποτέ σην παχιοχώματη και την ανδροθρέπτρα την Φθία
μου εβλάψαν τους καρπούς διότι είναι αναμεσά μας
όρη πολλά και σκιερά και πέλαγα αφρισμένα"
Α -156,7
Την απόσταση που υπαινίσσεται εδώ, την καθορίζει με ακρίβεια στην Ι, όταν ο Αχιλλέας αναφέρει ξανά την "Ελλάδα και την Φθία" απαντώντας στον Οδυσσέα που του μεταφέρει τις προτάσεις του Αγαμέμνονα, μάλιστα εκεί λέγει ότι με καλό καιρό φεύγοντας από την Τροία "την τρίτη ημέρα φθάνω στην Φθία" (Ι 363) όπου εκεί "πλούτη έχω αφήσει πολλά ".
Ο χρόνος αυτός του ταξιδιού, μοναδικός στην Ιλιάδα, απετέλεσε τεκμήριο για ν' αποδειχθεί ότι η πόλη της Φθίας βρισκόταν στο εσωτερικό της κοιλάδας του Σπερχειού, αφού ο Αχιλλέας δημιουργεί την αίσθηση ότι θα φτάσει εκεί με τα πλοία.
Η αποκωδικοποίηση του χρόνου του ταξιδιού, έγινε με βάση τους ναυτικούς χρόνους που ο ποιητής δίνει στην Οδύσσεια για την διάπλευση του Αιγαίου και τα δρομολόγια που εκεί αναφέρει .
Εάν λάβουμε υπόψη μας την αναφορά στην Οδύσσεια14, για τον χρονικό διάστημα της επιστροφής των Αχαιών από την Τροία στην Ελλάδα, όπου ο Διομήδης φτάνει στο Άργος την τέταρτη ημέρα, τότε ο Αχιλλέας υποδεικνύει για το βασιλειό του, (την Φθία, ή την έδρα της βασιλείας) μια περιοχή βορειότερα του Άργους που τουλάχιστον απέχει από αυτό μία ημέρα ναυτικού ταξιδιού.
Στην Οδύσσεια περιγράφονται οι θαλάσσιοι δρόμοι στο Αιγαίο, ακόμη και το δρομολόγιο που εκτέλεσαν στην επιστοφή ο Μενέλαος ο Νέστορας και ο Διομήδης οι οποίοι την δεύτερη ημέρα έχουν ήδη διαπλεύσει το Αιγαίο και βρίσκονται στην Εύβοια, συνεπώς ο Αχιλλέας έχει όλη την τρίτη ημέρα στην διάθεσή του να προσεγγίσει το βασίλειό του που όπως υπονοεί ο Όμηρος είναι πλέον πολύ κοντά.


Στην Ι ραψωδία, θα τονίσει πως αυτό το βασίλειό του(η Φθία) είναι χωρισμένο σε δύο περιοχές που θα μπορούσαν να του προσφέρουν αριστοκρατική σύζυγο :


"Αχαιίδες πάμπολλες έχει η Ελλάς και η Φθία
κόρες προκρίτων δυνατών, όπου δεσπόζουν χώρες" Ι 395,6


Έτσι ο σταθερός συνδυασμός των δύο τοπωνυμίων βεβαιώνει την κοντινή τους θέση και πιθανόν την γειτνείαση.
Μάλιστα Φοίνικας στην ίδια ραψωδία, θα χρησιμοποιήσει για το βασίλειο μόνο έναν όρο, την λέξη Φθία, όταν θα του θυμίσει πως ο πατέρας τον όρισε βοηθόν του διότι νεαρό "τον έστελνε στον Αγαμέμνονα από την Φθία" Ι 432
Φθία όμως αναφέρει το βασίλειο και ο Νέστορας όταν μιλάει με τον Πάτροκλο παροτρύνοντάς τον να θυμηθεί τα λόγια του Πατέρα του:


" ……………………..ότι ο Μενοίτιος πρόσταξε
όταν στον Αγαμέμνονα σε έστελνε από την Φθία"(Λ 765)


Το όρο Φθία, χρησιμοποιεί και ο Αχιλλέας στην Π για να μιλήσει για το βασίλειο, όταν βλέπει τον Πάτροκλο να θρηνεί και τον ρωτάει μήπως πήρε "μήνυμα κρυφό από την Φθία"(Π -13) και η Βρισηίδα (Τ -295) όταν θυμάται την υπόσχεση του Πατρόκλου ότι θα την πάντρευε στην "Φθία".
Όμως οι δύο περιοχές ή πόλεις "Ελλάς- Φθία" αναφέρονται μαζί και στην Οδύσσεια (Λ493)όπου ο νεκρός Αχιλλέας ρωτάει τον Οδυσσέα για τον πατέρα του "αν ακόμη τον υπολογίζουν μέσα στην Ελλάδα και στην Φθία" και αυτή η εμμονή δείχνει πως αν ήταν δύο μεγάλες περιοχές τότε βρίσκονται πολύ κοντά και έχουν σίγουρα το ίδιο βασιλιά (κοινό άρχοντα).
Η θέση των δύο περιοχών μέσα στο βασίλειο δημιουργεί ένα μεγάλο πρόβλημα..


Β) Η Ελλάς (πόλη ή χώρα).
Ο Όμηρος γνωρίζει τους όρους : Ελλάς(τοπωνύμιο), Έλληνες(όνομα λαού) και τον όρο "Πανέλληνες" που χαρακτηρίζει ένα σύνολο πιο ευρύτερο από μια τοπική φυλή του Σπερχειού, ή της Φθίας π.χ. τους Μυρμιδόνες
.

Τι λέει ο Όμηρος για την Ανάγκη



Η  Αδήριτος Βασίλισσα Αναγκαιότητα στα Ομηρικά Έπη
ανάγκη, άγχος, θεότητα, βασιλεία,  φαράγγι, αγκών, χέρια, μοίρα, περιορισμός
Α. 1. εξαναγκασμός, ανάγκη |φρ. ἐξ ἀνάγκης, ὑπ' ἀνάγκης, δι' ἀνάγκης, κατ' ἀνάγκην
 2. θεϊκή βούληση, νόμοι, μοίρα |προσωποποίηση Ἀνάγκη=θεότητα που δηλώνει τη δύναμη του εξαναγκασμού, τη Μοίρα 
3. φυσική αναγκαιότητα |φιλοσοφία |φυσική ανάγκη, επιθυμία, όρεξη |στον πληθ. οι φυσικοί νόμοι 
4. λογική αναγκαιότητα |φιλοσοφία Β.κρίσιμη περίσταση, δυσμενής θέση Γ.άσκηση ή χρήση βίας |σωματικό μαρτύριο |φρ. ἀνάγκη ἐστί=είναι απαραίτητο να..., αναγκαίο να... |φρ. πᾶσα ἀνάγκη ἐστί=είναι απόλυτη ανάγκη να... |φρ. πολλὴ ἀνάγκη, πᾶσα ἀνάγκη=βεβαίως, ακριβώς έτσι |η δοτ. ως επίρρημα 1. διά της βίας, με το ζόρι 2. αναγκαστικά

Ελκυστική αλλά σε επίπεδο εικασίας η άπoψη ότι στη λ. ανάγκη διακρίνεται η έννοια του "κρατώ  στα χέρια" (πρβλ. ἀγκών, ἀγκάς), από όπου και η σημασία του "περιορίζω".

Ανάγκη: παραφθορά του άγκη (φαράγγι), δηλαδή, η δύσβατη - δύσκολη - πορεία.

Η ετυμολογία της λέξης Ανάγκη κατά τον Αριστοτέλη στο έργο του Μετά τα Φυσικά :

"Ανάγκη είναι αρχή κινούσα ή η εμποδίζουσα την πράξη που προέρχεται από την ελεύθερη βούληση και τη σκέψη

  ανα+άγχω και άγχομαι = στεναχωρούμαι διότι η ανάγκη αγχώνει, στεναχωρεί τον άνθρωπο.

 ανάσσω (άναξ=βασιλέας ) επειδή η ανάγκη κυριαρχεί  των πάντων .

Η λέξη ΑΝΑΓΚΗ απαντάται στα Ομηρικά Έπη και στην Οδύσσεια και στην Ιλιάδα
Στη πρώτη ραψωδία της Οδυσσείας, ο Φήμιος τραγουδά αναγκαστικά στους Μνηστήρες
και η Πηνελόπη τελειώνει  τον ιστό που υφαίνει από ανάγκη.

α στιχ.154
κῆρυξ δ᾿ ἐν χερσὶν κίθαριν περικαλλέα θῆκεν
Φημίῳ, ὅς ῥ᾿ ἤειδε παρὰ μνηστῆρσιν ἀνάγκῃ.

Ο κήρυξ στα χέρια του Φήμιου την περικαλλή κιθάρα έθηκε
 στους μνηστήρες που  τραγουδούσε  αναγκαστικά

κ στιχ. 434 οἵ κέν οἱ μέγα δῶμα φυλάσσοιμεν καὶ ἀνάγκῃ,
το μέγα δώμα της Κίρκης φυλάσσομε  από ανάγκη

β στιχ. 110 ὣς τὸ μὲν ἐξετέλεσσε καὶ οὐκ ἐθέλουσ᾿ ὑπ᾿ ἀνάγκης:


τ στιχ. 155 εἷλον ἐπελθόντες καὶ ὁμόκλησαν ἐπέεσσιν.
ὣς τὸ μὲν ἐξετέλεσσα, καὶ οὐκ ἐθέλουσ᾿, ὑπ᾿ ἀνάγκης:


ω στιχ. 145 καὶ τήν γ᾿ ἀλλύουσαν ἐφεύρομεν ἀγλαὸν ἱστόν.
ὣς τὸ μὲν ἐξετέλεσσε καὶ οὐκ ἐθέλουσ᾿, ὑπ᾿ ἀνάγκης.

Ε στιχ. 634 Σαρπῆδον Λυκίων βουληφόρε, τίς τοι ἀνάγκη
πτώσσειν ἐνθάδ᾿ ἐόντι μάχης ἀδαήμονι φωτί;
Ο Τληπόλεμος μιλά στον Σαρπηδόνα

Η προφητεία του Έκτορα για την μοίρα της Ανδρομάχης
Ζ Ιλιάς στιχ. 458
καί κεν ὕδωρ φορέοις Μεσσηΐδος ἢ Ὑπερείης
πόλλ᾽ ἀεκαζομένη, κρατερὴ δ᾽ ἐπικείσετ᾽ ἀνάγκη
Ο  Έκτωρ στην Ανδρομάχη:
Θα μεταφέρεις το  αρχέγονο  ύδωρ,  νεαρό νερό, για τους αρχαίους Αχαιούς  και την   Νέα Ελλάδα αναγκαστικά από την Υπερεία και την Μεσσηίδα πηγή, από  ανάγκη κρατερή.

Η Αναγκαιότητα των Ομηρικών Επών την Εποχή των Γαλαξιακών Ραψωδιών
Αστραία

Η Αυτοκρατορία των Ομηρικών Λέξεων
ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Αρχαία Ελληνική Γραμματεία

Τρίτη 16 Απριλίου 2019

Ο Κοσμικός Χρόνος και η Συμπαντική Ανάγκη



                                          σε περιστρεφόμενους  ατράκτους της μυθιστορίας

«Ανάγκα ουδέ θεοί μάχονται»

Οι μεγάλοι θεοί
Ο Χρόνος και η Ανάγκη

Ο  Χρόνος ήταν μία ασώματη αρχέγονη θεότητα που προσωποποιούσε την έννοια του χρόνου. 
με σώμα φιδιού και τρία κεφάλια: ανθρώπου(άνδρα), ταύρου και λιονταριού. Ο Χρόνος και η συνοδός του Ανάγκη (επίσης φιδίσια) περιελίσσονταν γύρω από το κοσμικό αβγό και το έσπασαν για να σχηματισθεί το «ταξινομημένο» Σύμπαν (γη - ουρανός - θάλασσα). Εναλλακτικά, ο Χρόνος παριστάνεται σε ελληνορωμαϊκά ψηφιδωτά ως ένας άνδρας που περιστρέφει τον τροχό του Ζωδιακού. Αυτή η μορφή αποκαλείται συχνά «Αιών», μία εναλλακτική ονομασία του θεού Χρόνου.

Η Ανάγκη είναι το απρόσωπο του σύμπαντος και δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο τρομακτικό από αυτό. Η  δύναμή της Ανάγκης και το αναπόφευκτο της αναγκαιότητος να καθορίζει την τροχιά των άστρων και να φτάνει μέχρι τα άδυτα του Ωκεανού και αυτού του Άδη ακόμη.

Η  παρουσία της αποτελεί εγγύηση ότι τούτος ο κόσμος έχει «ρυθμιστεί» να λειτουργεί, όχι ανάλογα με τις ορέξεις και τις αδυναμίες των θεών, αλλά σύμφωνα με κανόνες επιβεβλημένους από μια απρόσωπη νομοτέλεια.
Η θεότητα αυτή φέρεται να παραστάθηκε για πρώτη φορά στην Ορφική θεολογία, ως βίαιη, αναπόφευκτη θεϊκή δύναμη.  Η Ανάγκη ταυτιζόταν με την Αδράστεια που αποτελούσε την προσωποποίηση της «αναπόδραστης ανάγκης» (=αναπόφευκτης). Η Ορφική θεολογία στο σημείο αυτό παραδίδει ότι ο αγήρατος Χρόνος που είναι ο ίδιος ο Ηρακλής μαζί με την Ανάγκη (Αδράστεια) απέκτησαν τον Αιθέρα, το Χάος και το Έρεβος.
Όμως η Ορφική θεολογία περί της ανάγκης απαντάται τόσο στην αρχαία φιλοσοφία όσο και στη τραγωδία. Κατά τους αρχαίους φιλοσόφους, ο μεν Πλάτων θεωρεί τη θεά Ανάγκη ως μητέρα των Μοιρών, ο δε Πλούταρχος ως μητέρα της Αδράστειας. Ο Πρόκλος την παριστά μητέρα της Ειμαρμένης που την γέννησε εκ του Δημιουργού, ο Στοβαίος θεωρεί την Ανάγκη κόρη του Κρόνου και αδελφή της θεάς Θέμιδας (Δίκης), και τέλος ο Ευριπίδης την εξισώνει με Ερινύα.

Σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα πριν να κυριαρχήσει ο Έρως , στα θεία πράγματα βασίλευε μόνο η Ανάγκη που όλα συνέβαιναν υπό το κράτος αυτής. Ειδικότερα ο Πλάτωνας στο έργο του «Πολιτεία» παρουσιάζει την θεά Ανάγκη να φέρει στα γόνατά της αδαμάντινη άτρακτο μέσα στην οποία περιστρέφεται το Σύμπαν.

Σημειώνεται επίσης ότι ο Μακρόβιος, την περί Ανάγκης ορφική θεολογία, την θεωρεί προϊόν της αρχαίας αιγυπτιακής θεολογίας, κατά την οποία στη γέννηση του κάθε ανθρώπου παρίστανται τέσσερις θεότητες ο Δαίμων, η Τύχη, ο Έρως και η Ανάγκη.
Στην αρχαία Ελλάδα η θεά Ανάγκη τιμόταν ιδιαίτερα στην Ακροκόρινθο όπου σύμφωνα με μαρτυρία του Παυσανία υπήρχε κοινό ιερό με της θεάς Βίας, το οποίο μάλιστα θεωρούταν «άβατο» για οποιονδήποτε.
Η λέξη «Ανάγκη» στον τοίχο της   Νότρ Ντάμ της Ίσιδος στο Παρίσι
 Στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης του βιβλίου, ο Ουγκώ περιγράφει πως στην σκοτεινή πλευρά ενός από τους πύργους του ναού παρατήρησε σκαλισμένη μια μικρή ελληνική λέξη. «Ανάγκη»! Δεν γνωρίζει, όπως περιγράφει, τον ηθικό αυτουργό αυτής της βέβηλης πληγής στην πέτρα του κτιρίου. Υποθέτει πως θα έχει χαθεί κι αυτός, θα έχει σβήσει στην ανυπαρξία χρόνια πριν ο ίδιος συναντήσει την απέλπιδα προσπάθειά του, την ΑΝΑΓΚΗ του να αντισταθεί στη λήθη.
«Πριν από μερικά χρόνια, κατά την επίσκεψή του  ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού, θα βρει σε μια σκοτεινή γωνιά ενός από τους πύργους αυτή τη λέξη σκαλισμένη με το χέρι στον τοίχο: ΑΝΑΓΚΗ», γράφει ο Ουγγώ στο σημείωμα που προλογίζει το βιβλίο και το οποίο υπογράφει με ημερομηνία Μάρτιος του 1831.

«Ανάγκα και θεοί πείθονται» σε αδαμάντινη  φλεγόμενη άτρακτο


ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
 iefimerida.gr

Τα Ερέβη της Ελληνικής Ιστορίας

1826.jpeg

Όταν οι Έλληνες πολεμούσαν  το σκοτάδι με ερέβινες  περικεφαλαίες
Το τίμημα της Εξόδου
Το αδιέξοδο
Η απελπισία
Η απόφαση
Η ιστορία
Η αναμέτρηση στα μαρμαρένια αλώνια
Μια χούφτα Έλληνες ξεκινούν ένα ταξίδι με προορισμό το Μεσολόγγι και το θάνατο
με ηρωισμό για τη πατρίδα, από την Σαμαρίνα.
Χωρίς καμία βοήθεια και καμία υποστήριξη ο Β. Τσικάρας φτιάχνει μια ταινία  για την Μνήμη και την Μυθιστορία σε μινιμαλιστική αφηγηματολογία με ορεσίβια θεματολογία.
Χωρίς ευνοούμενη επιχορηγία  και λουστραρισμένη,  των  νεοφεουδαρχικών  σαλονιών  και των ρηχών προβληματισμών τους, ναρκισσευόμενη  απαγγελία. 

Η Έξοδος 1826 είναι ιστορική ελληνική ταινία του 2017 σε σκηνοθεσία και σενάριο του Βασίλη Τσικάρα. Αποτελεί την πρώτη, μετά από 46 χρόνια, ελληνική κινηματογραφική παραγωγή με θέμα την Ελληνική Επανάσταση και βασίζεται σε γεγονότα που σχετίζονται με την πολιορκία και την Έξοδο του Μεσολογγίου. Η ταινία είναι ανεξάρτητη παραγωγή και δεν έλαβε καμία υποστήριξη από κρατικούς φορείς.
Έρεβο χαρακτήριζαν και τις φάλαγγες των Ηπειρωτών και πιο συγκεκριμένα τις δυνάμεις του Βασιλείου της Σαμαρίνας την περίοδο του Ελληνο-Περσικού πολέμου, λόγω των χαρακτηριστικών του κάθε στρατιώτη, καθώς οι Ηπειρώτες χρησιμοποιούσαν περικεφαλαία που κάλυπτε το πρόσωπό τους και συνήθως οι ασπίδες τους έδειχναν σκηνές από τον κάτω κόσμο. Έχει παραμείνει η φράση "Κάθε στρατιώτης από τη Σαμαρίνα,του Ερέβους είναι ο φρουρός".

Στην Σαμαρίνα κατά την αρχαιότητα την περιοχή, την κατοικούσαν οι Βόϊοι και οι Παραυαίοι ή Περραιβοί νομάδες, που το χειμώνα κατοικούσαν στον κάμπο της Θεσσαλίας και το καλοκαίρι ανέβαιναν στην Πίνδο. Τέτοια ακριβώς ήταν και η σύγχρονη ζωή των Βλάχων, που μάλλον αποτελούν τη συνέχεια αυτού του Ελληνικού φύλου. Η Σαμαρίνα υπήρχε σαν συνοικισμός στη θέση Παλίτα από την εποχή του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Με το πέρασμα των χρόνων δημιουργήθηκαν διάφορες Κατούνες όπως στην θέση Σκούρτζια, και Τσιούκα. Οι Κατούνες ήταν οικισμοί από διάφορες φάρες κτηνοτρόφων, που ήταν συσπειρωμένοι γύρω από τον ανώτατο άρχοντα, τον τσέλνικα. Από την περιοχή της Βόρειας Πίνδου ο βασιλεύς των Μακεδόνων Φίλιππος, στρατολογούσε στρατιώτες και επάνδρωνε τις περίφημες Μακεδονικές φάλαγγες και το ιππικό του. Ύστερα από τη νίκη των Ρωμαίων επί του τελευταίου βασιλιά των Μακεδόνων Περσέα, τον Ιούνιο του 168 π.Χ., η Μακεδονία έγινε Ρωμαϊκή επαρχία.

Νικώντας τον Άδη και το σκοτάδι  

Αστραία



ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Κυριακή 7 Απριλίου 2019

ΕΤΣΙ ΠΟΛΕΜΗΣΑΜΕ ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΑ




Γιατί πολέμησαν οι Έλληνες στην Τροία


Μία πολύ καλή μελέτη για την Τροία και τον Τρωικό Πόλεμο 206 σελίδων από τον
Κωνσταντίνο Κωνσταντινίδη-Αμφικτύων
Υποστράτηγο ε.α- και συγγραφέα.
Απλή κατανοητή ουσιαστική προσιτή στον καθένα.
Ιστορία ποίηση, ανάλυση σύνθεση ετυμολογία των ονομάτων
Εκείνο που αξίζει ιδιαίτερη προσοχή και εμβάθυνση   είναι  τα κεφάλαια που αναφέρονται στα:
Στρατιωτικά διδάγματα εκ της Ιλιάδος σελ.185
Τα Ηθικά  διδάγματα των Ομηρικών Επών σελ. 193
καθώς και στο επίλογο 
Σύγκρουση υλιστικών δυνάμεων της Ανατολής με τις οντολογικές και ανθρωπιστικές δυνάμεις της  Δύσης. σελ.203
Μας αφορά όλους

Αστραία

Το βιβλίο δεν θα το βρείτε στην αγορά βιβλίου . Τούτο διανέμεται δωρεάν μέσω του διαδικτύου υπό ηλεκτρονική μορφή προς χάριν της μαθήσεως και της ανυψώσεως της εθνικής μας συνειδήσεως στο κοινό και στις βιβλιοθήκες. 
Η ιστοσελίδα του συγγραφέα   εδώ

«ΕΤΣΙ ΠΟΛΕΜΗΣΑΜΕ ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΑ»  

Παρασκευή 5 Απριλίου 2019

Τα ερυθρά βόδια του Γηρυόνη στο αίμα



Ο σημαντικός ρόλος του σιδήρου και των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα. Η παρουσία του "ΆΡΗ" στο Υπουργείο Άμυνας του οργανισμού. Ασθενής ΑΡΗΣ σημαίνει πως ο οργανισμός είναι ευάλωτος στις επιθέσεις μικροβίων και ιών.
Στην Ελλάδα η ομάδα αίματος 0 που είναι και η πιο παλιά αντιστοιχεί στο ήμισυ περίπου του πληθυσμού.
Πρέπει να κατανοηθεί ο ρόλος του ΑΡΗ   για την φυσική, ψυχική υγεία και ψυχική υγεία του πληθυσμού και την προστασία του, από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας της χώρας και ο Ηρακλής να μαζέψει τα βόδια.

Αίμα είναι το υγρό που κυκλοφορεί στο αγγειακό σύστημα των ανθρώπων και των ζώων. Η κυκλοφορία του διαμέσου της καρδιάς, των αρτηριών, των φλεβών και των τριχοειδών αγγείων επιτελεί διάφορες λειτουργίες όπως η μεταφορά θρεπτικών ουσιών, ορμονών, βιταμινών, θερμότητας και οξυγόνου στους ιστούς και την απομάκρυνση άχρηστων ουσιών που παράγονται κατά τον μεταβολισμό και του διοξειδίου του άνθρακα.
Επιπρόσθετα, παρέχει άμυνα κατά των λοιμώξεων μέσω της δράσης των λευκών αιμοσφαιρίων και των αντισωμάτων.
Το αίμα αποτελεί έναν εξαιρετικά εξειδικευμένο κυκλοφορούντα ιστό, ο οποίος αποτελείται από διάφορους τύπους κυττάρων που συγκρατούνται μέσα σε ένα υγρό μέσο που ονομάζεται πλάσμα. Το αίμα αποτελεί το 7% του βάρους του ανθρώπινου σώματος και, κατά συνέπεια, ο μέσος ενήλικος έχει συνολικό όγκο αίματος γύρω στα 5 λίτρα, από τα οποία τα 2,7 έως 3 λίτρα είναι πλάσμα και το υπόλοιπο της σύστασής του είναι τα έμμορφα κυτταρικά στοιχεία που αιωρούνται σε αυτό. Το αίμα διασχίζει το ανθρώπινο σώμα με μέση ταχύτητα 2 χιλιόμετρα την ώρα, καλύπτοντας όλο το δίκτυο των αιμοφόρων αγγείων, των οποίων η επιφάνεια υπολογίζεται σε 8.000 τετραγωνικά μέτρα. Με κάθε παλμό της η καρδιά διοχετεύει περίπου 70 χιλιοστόλιτρα αίματος στις αρτηρίες, που ισοδυναμούν με περίπου 7.000 λίτρα ημερησίως ή περίπου 2,5 εκατομμύρια λίτρα το χρόνο.
Το ανθρώπινο αίμα αποτελείται από το πλάσμα (άμορφο συστατικό), μέσα στο οποίο εναιωρούνται τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα λευκά αιμοσφαίρια και τα αιμοπετάλια. Το αίμα περιέχει αέρια όπως το οξυγόνο, το διοξείδιο του άνθρακα και το άζωτο και μεταφέρει επίσης σε μικρές ποσότητες μια μεγάλη ποικιλία διαλυμένων χημικών ουσιών, στις οποίες περιλαμβάνονται υδατάνθρακες (γλυκόζη), πρωτεΐνες (λευκώματα), ορμόνες, λίπη και αζωτούχες ενώσεις. Το αίμα αποτελείται κατά 22 % από στερεά και κατά 78 % από νερό.
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια ή ερυθροκύτταρα (RBC) αποτελούν το 38% με 48% του πλήρους αίματος. Είναι τα πιο πολυάριθμα κύτταρα σε κυκλοφορία και δίνουν στο αίμα το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα του μέσω της αιμοσφαιρίνης που περιέχουν. Η λειτουργία τους αφορά τη διατήρηση των ιστών στη ζωή καθώς μεταφέρουν σε αυτούς οξυγόνο από τους πνεύμονες και απομακρύνουν το διοξείδιο του άνθρακα προς την αντίθετη κατεύθυνση. Έχουν το σχήμα αμφίκοιλων δίσκων διαμέτρου 7 μικρόμετρα και πάχους 2. Παράγονται από τον μυελό των οστών και δεν έχουν πυρήνα, ενώ ο μέσος όρος ζωής τους είναι 120 ημέρες, κατά τη διάρκεια του οποίου διανύει 1.500 χιλιόμετρα καθώς διασχίζει ολόκληρο το κυκλοφορικό σύστημα. Είναι πολύ ελαστικά κύτταρα και αυτή τους η ιδιότητα τους επιτρέπει να περνούν από τα τριχοειδή αγγεία.
Η εκατοστιαία αναλογία ερυθρών αιμοσφαιρίων ανά μονάδα όγκου αίματος ονομάζεται αιματοκρίτης. 
Η αιμοσφαιρίνη αποτελεί πρωτεϊνική (λευκωματούχο) ένωση του αίματος. Σχηματίζεται από δύο ζεύγη διαφορετικών πρωτεϊνικών αλυσίδων και τέσσερις προσθετικές ομάδες, οι οποίες ονομάζονται αίμη. Καθοριστικό ρόλο παίζει η παρουσία σιδήρου σε αυτές τις προσθετικές ομάδες, ο οποίος έχει υψηλότατη τάση σύνδεσης με το οξυγόνο και χαμηλότερη με το διοξείδιο του άνθρακα. Σύμφωνα με αυτό, γίνεται σύνδεση του οξυγόνου με την αιμοσφαιρίνη στους πνεύμονες, όπου εμφανίζεται και μεγάλη συγκέντρωση οξυγόνου, οπότε και δημιουργείται η οξυαιμοσφαιρίνη. Έτσι, είναι δυνατή η μεταφορά οξυγόνου στα τριχοειδή αγγεία, εκμεταλλευόμενη την ιδιότητα της οξυαιμοσφαιρίνης του να αποβάλλει εύκολα οξυγόνο.
Οι τύποι αίματος έχουν ταξινομηθεί με διάφορους τρόπους και η ταξινόμησή τους παίζει μεγάλο ρόλο στις σωστές μεταγγίσεις αίματος. Το γνωστότερο σύστημα κατάταξης είναι το σύστημα ομάδων αίματος ABO, το οποίο περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1900 από τον Αυστριακό Βιολόγο και Παθολόγο Καρλ Λαντστάινερ (Karl Landsteiner).
Σύμφωνα με αυτό, το αίμα διακρίνεται σε τέσσερις ομάδες: A, B, AB και O.
 Τα ποσοστά των ομάδων αίματος στον πληθυσμό της Ελλάδας είναι:
 O - 44,39% Α - 37,93% Β - 12,93% ΑΒ - 4,75% ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Ο ρόλος του Άρη και του σιδήρου στην άμυνα του οργανισμού και του έθνους

Αστραία

Πέμπτη 4 Απριλίου 2019

Λευκές και Κόκκινες Μοίρες




των Ομηρικών Ηρώων   σε   Κύκλους Ζωής

Ο κύκλος έχει 360 μοίρες, λευκόστολες μερικές  με τον αντίστοιχο συμβολισμός η κάθε μια.
πχ, η 15η μοίρα του Υδροχόου αντιστοιχεί στο κέντρο της ανθρωπότητος και έχει ως σύμβολο  το άγαλμα της Ελευθερίας. σελ 234 , Οι 360 μοίρες του ζωδιακού. Θ. Ντάκου.
Οι απλανείς είναι φωτεινά αστέρια που αντιστοιχούν σε κάποια μοίρα του ζωδιακού κόκκινη.
Υπάρχει μια αντιστοιχία αυτών των αστεριών και στα σημαντικά πρόσωπα των Ομηρικών Επών συμφώνως με το βιβλίο της Florense Kenneth Wood που περιγράφεται παρακάτω:

Πάτροκλος στον αστερισμό του μικρού Κυνός να αντιστοιχεί με τον Προκύωνα Procuon 24 μοίρες στο ζώδιο του Καρκίνου.
Αγαμέμνων Μυκήναι στον αστερισμό του Λέοντος με τον Βασιλίσκο Regulus στις 30 μοίρες στο ζώδιο του Λέοντα.
Μενέλαος Λακεδαιμονία στον αστερισμό του Σκορπιού με τον Αντάρη Antares 10 μοίρες στον Τοξότη.
Νέστωρ, Πύλος, αστερισμός του Ηνίοχου με τον Κάπελα Capella 22 μοίρες στο ζώδιο των Διδύμων.
Οδυσσέας Ιθάκη ,Κεφαλονιά, Βοώτης , με τον Αρκτούρο Arcturus να αντιστοιχεί 24 μοίρες στον Ζυγό και την Πηνελόπη στον αστερισμό της Παρθένου με τον Σπίκα Spica 24 μοίρες στον Ζυγό.
Διομήδης Άργος αστερισμός Περσέας και ο γοργόνειος Αλγκόλ Algol 26 μοίρεςΤαύρου.
Ιδομενέας Κρήτη αστερισμός Ταύρου με τον Λαμπαδίας Aldebaran 10 μοίρες Διδύμων.
Αίας Σαλαμίνα αστερισμός Αργώ Τρόπις με τον Κάνωπα Canopus 18 μοίρες στον Καρκίνο.
Μενεσθέας Αθήνα αστερισμός ο Σταυρός του Νότου και τον Ακρούξ Accrux 12 μοίρες στον Σκορπιό.
Θόας Αιτωλία αστερισμός Κριός με τον χρυσόμαλλο πρόβατο Hamal 8 μοίρες στον ζώδιο τουΤαύρου.
Τλήπολεμος Ρόδος αστερισμός Ιχθείς Fomalxaut 14 μοίρες στο ζώδιο του Κριού.
Άντιφος Καλύδνες νήσοι αστερισμός Ανδρομέδα με τον Mirax 30 μοίρες Κριού
Φιλοκτήτης, Μεθώνη Αστερισμός Ηρακλέως με τον Scheat 30 μοίρες ζωδίου Ιχθύων.
Πολυποίτης Λεοντέας Άργισα αστερισμός Αετός Altair στις 2 μοίρες Υδροχόου
Εύρυλος Ορμένιο αστερισμός Λύρα με τον Vega 15 μοίρες Αιγόκερω
Μαχάων, Ποδαλείριος , Τρίκκη αστερισμός Οφιούχος με Sinistra και Spiculum 30 μοίρες στον Τοξότη.
Εύμηλος , Φερές αστερισμός Πήγασος Markab 23 μοίρες στους Ιχθείς.
Χείρων Κένταυρος Πήλιον αστερισμός του Κενταύρου με Agena 24 μοίρες στον Σκορπιό και Φοίνιξ 30 μοίρες στον Σκορπιό Proxima.
Δωδωναίοι αστερισμός του Βέλους στο ζώδιο του Υδροχόου.
Πρωτεσίλαος Φυλάκη αστερισμός μικρής Άρκτου Polare 29 μοίρες στους Διδύμους
Σχέδιος, Επίστροφος Μικρός Αίας, Φωκίδα αστερισμός του Κύκνου Deneb, 20 Αιγόκερω,Deneb Algenib 23 Υδροχόου, Deneb Adige 5 μοίρες Ιχθύων.

Όπως ατενίζουμε εμείς τα αστέρια έτσι μας κοιτάζουν και αυτά
Αστραία

Τετάρτη 3 Απριλίου 2019

Ο σίδηρος στα Ομηρικά Έπη


Η ιστορία των μετάλλων
Η έρευνά μου σχετικά με τα αρχαία μεταλλικά ευρήματα με οδήγησε και στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Πολλές ήταν οι πληροφορίες που άντλησα και συνεχίζω να αντλώ από εκεί. Σχετικά με το σίδηρο, αλλά και τα άλλα αρχαία μέταλλα, πολύτιμες πληροφορίες μας δίνουν Όμηρος, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφών, ο Αισχύλος, ο Αριστοφάνης καθώς και πολλοί άλλοι αρχαίοι συγγραφείς. Στα έπη του Ομήρου, τα οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια, μαζί με τα συγκλονιστικά γεγονότα που διαδραματίζονται γύρω από τη μαρτυρική Τροία θα παρακολουθήσουμε και την ιστορία του σιδήρου σε όλες του τις μορφές, όπως μας την αποκαλύπτει ο μεγάλος μας ποιητής.
Ο Όμηρος, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, έζησε τον 8ο αιώνα π.Χ., εποχή κατά την οποία αναπτύσσεται αξιόλογη μεταλλουργία του σιδήρου. Η μαγική ιδιότητα του νέου αυτού μετάλλου να σκληραίνει με την ενανθράκωση και να μεταμορφώνεται στο σκληρό χάλυβα, ο οποίος γίνεται ακόμη πιο σκληρός με τη βαφή, έχει επηρεάσει τόσο βαθιά το μεγάλο μας ποιητή ώστε να τον αναφέρει στα έπη του. Ο Όμηρος όμως γνωρίζει ότι την εποχή που διαδραματίζεται ο Τρωικός πόλεμος κύριο υλικό για την κατασκευή όπλων και εργαλείων αποτελούσαν ο χαλκός και τα κράματά του (δηλαδή το κρατέρωμα ή ο μπρούντζος), ενώ ο σίδηρος ήταν γνωστός μόνο με τη μορφή κοσμημάτων και μάλιστα δαχτυλιδιών-σφραγίδων. Στους μακρινούς εκείνους χρόνους θεωρείται, όπως προαναφέραμε, ένα πολύτιμο μέταλλο, αφού η τιμή του ήταν έξι φορές ακριβότερη από εκείνη του αργύρου. Έτσι, ο ποιητής άλλοτε τον παρουσιάζει ως πολύτιμο μέταλλο και άλλοτε παρασυρμένος από τη δική του εποχή, τον αναφέρει ως ένα σκληρό όπλο ή εργαλείο. Αξίζει γι’ αυτό να σταχυολογήσουμε ιστορίες από την Ιλιάδα, όπου ο σίδηρος παρουσιάζεται άλλοτε με τη μία και άλλοτε με την άλλη μορφή του. Υπάρχει όμως και μια άλλη μορφή που αναφέρει ο Όμηρος, την οποία αξίζει να σημειώσω. Είναι η παρομοίωση της ψυχικής δύναμης των ηρώων του με τη δύναμη του σκληρού σιδήρου ή καλύτερα με εκείνη του ατσαλιού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι αρχαίοι συγγραφείς στα κείμενά τους δεν διαχωρίζουν με ξεχωριστό όρο το χαλκό από τον μπρούντζο, ή το σίδηρο από το χάλυβα, όπως γίνεται σήμερα. Όταν αναφέρονται στο χαλκό ή το σίδηρο εννοούν και τις άλλες τους μορφές. Για παράδειγμα, στην επιγραφή της Ελευσίνας (4ος αιώνας π.Χ.), η οποία αποτελεί ένα από αρχαιότερα ευρωπαϊκά πρότυπα, σε ένα σημείο του κειμένου αναφέρεται η σύνθεση που πρέπει να έχουν οι μπρούντζινοι σύνδεσμοι (εμπόλια και πόλοι) ανάμεσα στους σπονδύλους των κιόνων της Φιλώνειας Στοάς: «Χαλκού δε εργάσεται Μαριέως, κεκραμένου την δωδεκάτην, τα ένδεκα μέρη χαλκού το δε δωδέκατον καττιτέρου». Εδώ φαίνεται καθαρά: ο χαλκός είναι στην πραγματικότητα κρατέρωμα (κοινώς μπρούντζος), αφού, όπως μας πληροφορεί η προδιαγραφή της ενεπίγραφης στήλης, είναι κράμα χαλκού και κασσιτέρου. Κι όμως τον αναφέρει απλώς ως χαλκό χωρίς διάκριση. Υπάρχει μόνο μία περίπτωση στην οποία ο Όμηρος χρησιμοποιεί έναν ή δύο όρους, με τους οποίους πιθανότατα αναφέρεται στο σκληρό χάλυβα. Αυτούς θα τους σχολιάσω με κάθε επιφύλαξη, γιατί ίσως στο μέλλον αποδειχθεί ότι πρόκειται πραγματικά για χάλυβα ή κάποιο άλλο ενδιαφέρον σκληρό υλικό.

Η κατοχή του σιδήρου ως ένδειξη πλούτου

Οι θεοί, όπως γνωρίζουμε, παρενέβαιναν με διάφορους τρόπους στον Τρωικό πόλεμο. Άλλοι υποστήριζαν τους Αχαιούς και άλλοι τους Τρωαδίτες. Σε κάποια φάση του πολέμου αποφάσισαν να απομακρυνθούν από το πεδίο των μαχών (Ραψωδία Ζ) και να αφήσουν τις δύο πλευρές στην τύχη τους. Τότε ακολούθησαν φονικές μάχες, στις οποίες οι Έλληνες[…] σκότωσαν πολλούς Τρωαδίτες. Σε μια από αυτές τις μάχες στα περίχωρα της Τροίας, ο Μενέλαος μετά από μια φοβερή καταδίωξη συλλαμβάνει ένα αρχοντόπουλο της Τροίας, τον Άδραστο. Εκείνος απελπισμένος πέφτει χάμω, αγκαλιάζει τα πόδια του Μενέλαου και τον θερμοπαρακαλεί: «Πιάσε με ζωντανό, γιε του Ατρέα και δέξου τα λύτρα που αξίζω. Πολλοί θησαυροί είναι φυλαγμένοι στου πλούσιου πατέρα μου, χαλκός, μάλαμα και δυσκολοδουλεμένο σίδερο…»
Είναι φανερό ότι εδώ ο σίδηρος μαζί με το χρυσό και το χαλκό αποτελούν ακριβά μέταλλα, τα οποία ο Άδραστος προσφέρει στο βασιλιά Μενέλαο, προκειμένου ο τελευταίος να τον λυπηθεί και να του χαρίσει τη ζωή. Ο Όμηρος χαρακτηρίζει το σίδηρο «πολύκμητο», δηλαδή δυσκολοδούλευτο μέταλλο. Πράγματι, ο σίδηρος, και μάλιστα με τη μορφή του σκληρού χάλυβα την οποία στο επεισόδιο αυτό έχει κατά νου ο ποιητής, είναι ένα μέταλλο πολύ σκληρότερο από το χαλκό ή τον μπρούντζο και δύσκολα το κατεργάζεται ο μεταλλοτεχνίτης.
Ο Μενέλαος τελικά υποκύπτει στις εκλιπαρήσεις του Άδραστου και αποφασίζει να του χαρίσει τη ζωή. Ενώ όμως είναι έτοιμος να τον παραδώσει σε έναν ακόλουθό του για να τον οδηγήσει αιχμάλωτο στα αργίτικα καράβια, επεμβαίνει ο αδελφός του, ο Αγαμέμνονας. Οργισμένος του θυμίζει το κακό που έχουν προξενήσει οι Τρωαδίτες στο σπιτικό του και επιμένει ότι σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να χαρίσουν στο νεαρό τη ζωή. Έτσι, τελικά, ο Μενέλαος αναγκάζεται να απομακρύνει τον Άδραστο από τα πόδια του, που τα είχε αγκαλιασμένα και παρακαλούσε για τη ζωή του, και ο Αγαμέμνονας τον σκοτώνει αλύπητα με το δόρυ του. Άλλη μια σκηνή βαρβαρότητας του πολέμου την οποία ο Όμηρος παρουσιάζει με μεγάλη δεξιοτεχνία και δεν είναι τυχαίο ότι επιλέγει τον Αγαμέμνονα ως τον εκφραστή της. Ας μην ξεχνάμε ότι εκείνος, προκειμένου να ξεκινήσει ο στόλος των Αχαιών, δέχθηκε να θυσιάσει ακόμη και την κόρη του, την Ιφιγένεια. Η γυναίκα του, η Κλυταιμνήστρα, δικαιολογημένα τον μίσησε γι’ αυτό. Εξάλλου ο αυταρχισμός του χαρακτήρα του γίνεται επίσης φανερός όταν απαιτεί και τελικά παίρνει από τον Αχιλλέα την ωραία Βρισηίδα, γεγονός που ανάγκασε το μεγάλο ήρωα να απόσχει από τις μάχες, με αποτέλεσμα οι Αχαιοί να υποστούν μεγάλες συμφορές από τον Έκτορα και τους Τρωαδίτες.

Ο σίδηρος ως μέσο για την ανταλλαγή αγαθών και την απελευθέρωση αιχμαλώτων

Ο σίδηρος ως ακριβό μέταλλο χρησιμοποιείται στις εμπορικές συναλλαγές και στις ανταλλαγές προϊόντων, αλλά και αιχμαλώτων. Έτσι, στη ραψωδία Η (στ. 472-473), που έχει τίτλο «Έκτορος και Αίαντος μονομαχία», διαβάζουμε ότι οι Αχαιοί προμηθεύονταν κρασί από τη Λήμνο με αντάλλαγμα χαλκό και αστραφτερό σίδηρο.
Σε δύο άλλες περιπτώσεις, χρησιμοποιούν το σίδηρο μαζί με το χρυσό και το χαλκό ως ακριβά μέταλλα για την απελευθέρωση αιχμαλώτων. Στη ραψωδία Κ (στ. 379-380) ο Όμηρος περιγράφει τη συναρπαστική καταδίωξη ενός Τρωαδίτη, του Δόλωνα, γιου του κήρυκα Ευμήδη, από δύο πολύ γνωστούς μας ήρωες του Τρωϊκού πολέμου, τον Διομήδη και τον Οδυσσέα. Αξίζει όμως να αναφέρω εδώ τις αιτίες του κυνηγητού και της σύλληψης του Δόλωνα, καθώς και την προσφορά των παραπάνω μετάλλων από τον τελευταίο, προκειμένου να αποφύγει τη θανάτωσή του.
Όπως είδαμε νωρίτερα, ο Αχιλλέας πικραμένος από την αυταρχική και απρεπή στάση του Αγαμέμνονα αρνείται πεισματικά να λάβει μέρος στις μάχες με τους Τρωαδίτες και μάλιστα, παρά τις παρακλήσεις των παλιών φίλων και συναγωνιστών του να αλλάζει γνώμη, έχει αποφασίσει να επιστρέψει στην πατρίδα του τη Φθία. Με την εγκατάλειψη όμως του αγώνα από τον Αχιλλέα, οι Τρωαδίτες έχουν αναθαρρήσει και με επικεφαλής τον Έκτορα πολλαπλασιάζουν τις επιθέσεις τους ενάντια στους Αχαιούς, τους νικούν επανειλημμένα και προκαλούν τεράστιες ζημιές. Οι Αχαιοί απογοητευμένοι σκέπτονται σοβαρά να εγκαταλείψουν την πολιορκία της Τροίας και να επιστρέψουν στις πατρίδες τους.
Αλλά ας έρθουμε στην περιγραφή της καταδίωξης και της σύλληψης του Δόλωνα. Είναι νύχτα. Έχει προηγηθεί μια μεγάλη φονική μάχη και οι Αχαιοί θέλουν να μάθουν ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι των εχθρών. Θα γυρίσουν στην πόλη τους, την Τροία, ή θα επιτεθούν και πάλι την επόμενη μέρα; Στέλνουν λοιπόν τον Διομήδη και τον Οδυσσέα να κατασκοπεύσουν τις κινήσεις και τους σκοπούς των αντιπάλων. Το ίδιο περίεργοι όμως είναι και οι Τρωαδίτες. Θα μείνουν οι Αχαιοί ή θα φύγουν τελικά και θα επιστρέψουν στις πατρίδες τους μετά τις μεγάλες συμφορές που είχαν υποστεί; Έτσι, και αυτοί ταυτόχρονα στέλνουν το σκληρό και πλούσιο Δόλωνα, για να συλλέξει πληροφορίες. Μέσα στην πυκνή νύχτα, ο Διομήδης και ο Οδυσσέας ακούν το θόρυβο που κάνει ο Δόλωνας περπατώντας ανάμεσα στους νεκρούς. Τον επισημαίνουν και κρύβονται ανάμεσα στους τελευταίους για να δουν αν σκοπός του άγνωστου Τρωαδίτη είναι να σκυλέψει τους νεκρούς ή να κατασκοπεύσει το δικό τους στρατόπεδο. Διαπιστώνουν ότι ο Δόλωνας κατευθύνεται προς το στρατόπεδό τους και τότε αποφασίζουν να τον συλλάβουν και να τον αναγκάσουν να τους δώσει τις πληροφορίες που χρειάζονται. Σηκώνονται, λοιπόν, αμέσως και μετά από ένα αγωνιώδες κυνηγητό τον συλλαμβάνουν. Ο Δόλωνας κάτωχρος από φόβο τούς παρακαλεί να μην τον σκοτώσουν και τους υπόσχεται ότι ο πλούσιος πατέρας του, ο Ευμήδης, θα τους δώσει άφθονα λύτρα, «γιατί (ο πατέρας του) έχει πολύ χαλκό, χρυσάφι και δυσκολοδούλευτο σίδερο». Όμως ο Διομήδης αφού πήρε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες τον θανάτωσε με το ξίφος του.
Μια παρόμοια περίπτωση χρησιμοποίησης του σιδήρου από αιχμάλωτο για την εξαγορά της ζωής του είναι εκείνη του Άδραστου, ο οποίος θερμοπαρακαλεί τον Μενέλαο να του χαρίσει τη ζωή και υπόσχεται ότι ο πατέρας του σε αντάλλαγμα θα του δώσει άφθονο χαλκό, χρυσό και δυσκολοδούλευτο σίδηρο («πολύκμητον σίδηρον»). Και στις δύο περιπτώσεις, ο Όμηρος εκφράζει με τρόπο συγκλονιστικό τον αποτροπιασμό του για τη σκληρότητα του πολέμου.

Αγών επιτάφιος ή άθλα επί Πατρόκλω.

Ο σίδηρος ως έπαθλο σε αθλητικούς αγώνες

Ο Αχιλλέας, όπως είδαμε και στην προηγούμενη παράγραφο, επιμένει να μη συμμετέχει στις μάχες. Ο Έκτορας, όμως, ως επικεφαλής των Τρώων εφορμά ενάντια στα οχυρά των Αχαιών και απειλεί να πυρπολήσει από στιγμή σε στιγμή τα καράβια τους, τα οποία προστατεύονται μόνο από μια μεγάλη τάφρο. Ο φόβος των Αχαιών είναι μεγάλος. Το στρατόπεδό τους κινδυνεύει σοβαρά. Ανάμεσα στους τραυματίες βρίσκονται ο Οδυσσέας, ο Διομήδης, ακόμη και ο Αγαμέμνονας, καθώς και πολλοί άλλοι. Σε μια τέτοια κρίσιμη στιγμή, ο Πάτροκλος παρουσιάζεται στον Αχιλλέα και τον θερμοπαρακαλεί να τον στείλει μαζί με το στρατό των Μυρμιδόνων να βοηθήσει τους Αχαιούς. «Δώσε μου τα δικά σου όπλα», του λέει, «για να τα φορέσω στους ώμους μου, μήπως και οι Τρώες, παρομοιάζοντάς με προς εσένα, αποσυρθούν από τον πόλεμο, οι δε πολεμικοί γιοι των Αχαιών ανακουφιστούν από την πίεση». Τελικά, ο Αχιλλέας πείθεται να στείλει στη μάχη τον αγαπημένο του φίλο, ο οποίος θα φορέσει τη δική του πανοπλία και περικεφαλαία. Στη μάχη θα είναι επικεφαλής των φιλοπόλεμων Μυρμιδόνων. Στη γιγάντια όμως αναμέτρηση που ακολουθεί αναμιγνύονται και οι θεοί. Ο Δίας, που κλίνει υπέρ των Τρωαδιτών, επιτρέπει στον Απόλλωνα να βοηθήσει τον Έκτορα. Πράγματι, ο Έκτορας σκοτώνει τον Πάτροκλο και ακολουθεί σκληρή μάχη γύρω από το σώμα του νεκρού. Τελικά, οι Μυρμιδόνες κατορθώνουν να το διασώσουν, να το πλύνουν και να το φέρουν πίσω στο στρατόπεδο του Αχιλλέα.
Ο Αχιλλέας απαρηγόρητος θρηνεί το χαμό του αγαπημένου του Πατρόκλου. Στη Ραψωδία Ψ της Ιλιάδας ο ήρωας οργανώνει επιτάφιους αγώνες προς τιμήν του αδικοσκοτωμένου συντρόφου, συναγωνιστή και φίλου του γι’ αυτό και η ραψωδία αυτή φέρει τον τίτλο «Αγών επιτάφιος ή Άθλα επί Πατρόκλω». Τα αθλήματα περιλάμβαναν αγωνίσματα δρόμου, πάλης, πυγμαχίας, ρίψης σφαίρας, ιππικούς αγώνες και διάφορα άλλα.
Πριν αρχίσουν οι αγώνες, ο Αχιλλέας έδωσε εντολή στους άντρες του να φέρουν μέσα από τα καράβια τα πλούσια βραβεία που θα προσφέρονταν στους νικητές. Ανάμεσα σ’ αυτά ήταν «... λεβέτια και τριπόδια κι άλογα και βόδια και μουλάρια,/ και ακόμα και σίδερο σταχτόμαυρο κι ωριοζωσμένες σκλάβες». Ο σίδηρος, όπως παρατηρούμε, παρουσιάζεται και πάλι ως ένα πολύτιμο μέταλλο και μαζί με το χρυσό και το χαλκό αποτελούν σημαντικό έπαθλο.
Σημειώνουμε και πάλι την αναφορά στις γυναίκες, οι οποίες αποτελούσαν ιδιοκτησία κάθε ηγεμόνα και τις διέθεταν μαζί με τα άλλα πλούσια δώρα. Στην περίπτωση των συγκεκριμένων επιτάφιων αγώνων ήταν ένα έπαθλο που θα το κέρδιζε ο νικητής ενός αθλήματος. Με την ευκαιρία αυτή αξίζει να αναφέρουμε ότι στο στίχο Ψ 702, ο Αχιλλέας, γιος του Πηλέα (από εδώ και ο χαρακτηρισμός Πηλείδης), όρισε ότι ο νικητής στην πάλη θα πάρει για έπαθλο ένα μεγάλο τρίποδα τον οποίο οι Αχαιοί θεωρούσαν ισότιμο με δώδεκα βόδια, ενώ μια γυναίκα θεωρούνταν «άξια» (στ. 705), δηλαδή ίσης αξίας, με τέσσερα μόνο βόδια...
Στο στίχο Ψ 826, ο Αχιλλέας ορίζει ως έπαθλο μια μάζα από σίδηρο, που, όπως λέει ο Όμηρος, ανήκε κάποτε στον Ηετίωνα και ο ήρωας τον απέκτησε αφού σκότωσε τον τελευταίο σε μια μάχη. Καλεί, λοιπόν, τους Αχαιούς να αγωνισθούν στη ρίψη του και όποιος τον πετάει πιο μακριά, αυτός θα τον κερδίσει. Μάλιστα, ο Όμηρος λέει ότι με τη συγκεκριμένη ποσότητα ο νικητής θα εξασφάλιζε σίδηρο για πέντε ολόκληρα χρόνια. Φαίνεται ότι αυτή η μάζα του σιδήρου ήταν τόσο μεγάλη σε ποσότητα και φυσικά τόσο βαριά, ώστε μονάχα ένας ομηρικός ήρωας μπορούσε να τη σηκώσει και να την πετάξει.
Ο Όμηρος αναφέρει ένα ακόμα σιδερένιο έπαθλο. Ο Αχιλλέας προσφέρει ως έπαθλο στους τοξευτές «μενεξεδί» σίδερο. Το χρώμα αυτό θυμίζει τη θερμική κατεργασία του χάλυβα, τη γνωστή βαφή. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσω ότι, μετά την απότομη ψύξη του πυρακτωμένου χάλυβα (από περίπου 800°C) μέσα στο νερό ή το λάδι, ο χάλυβας γίνεται πολύ σκληρός και ανάλογα με τις συνθήκες χάνει κατά μικρό ή μεγάλο ποσοστό την ελαστικότητά του, με κίνδυνο να σπάσει κατά τη χρήση του. Γι’ αυτό, ο τεχνίτης μετά τη βαφή αναθερμαίνει το χάλυβα σε μια σχετικά χαμηλή θερμοκρασία, η οποία κυμαίνεται από 300° μέχρι 400°C, οπότε παίρνει διάφορα χρώματα, όπως μενεξεδί, μελιτζανί και άλλα. Με τον τρόπο αυτόν ο χάλυβας παραμένει σκληρός, έχει όμως και την αναγκαία ελαστικότητα. Μάλλον αυτή τη θερμική κατεργασία έχει κατά νου ο Όμηρος όταν μιλάει για το ιώδες χρώμα του σιδήρου, ο οποίος σε αυτή τη μορφή αποτελεί και την πρώτη ύλη για να κατασκευάσουν τα πελέκια. Επομένως, ο τοξότης που θα πετύχαινε να χτυπήσει ένα περιστέρι που ήταν δεμένο με μια κλωστή από το κατάρτι ενός καραβιού θα κέρδιζε ως έπαθλο δέκα μεγάλα πελέκια, ενώ εκείνος που δεν θα πετύχαινε το περιστέρι αλλά την κλωστή θα κέρδιζε δέκα μικρά πελέκια.

Υ.Γ. Το έργο του Κου Βαρουφάκη είναι γεμάτο με χρήσιμες υποσημειώσεις οι οποίες κατευθύνουν τον αναγνώστη για την καλύτερη κατανόησή του.

Πηγή:* Το πανέμορφο και καλαίσθητο βιβλίο του επίκουρου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Κου Βαρουφάκη Γιώργου, Η ιστορία του σιδήρου από τον Όμηρο στον Ξενοφώντα, από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
Η Εποχή του σιδήρου