Η Ύβρις του Έκτορος

• 
  

Η αριστεία του Πάτροκλου:
Ο ποιητής περιγράφει με λεπτομέρειες τον οπλισμό του, την πανοπλία ουσιαστικά του Αχιλλέα.
Ο ήρωας λάμπει μέσα στα άρματα του Αχιλλέα.
Θριαμβεύει. Από την αρχή οι Τρώες νομίζοντας πως είναι ο Αχιλλέας τρομοκρατούνται και αρχίζουν να υποχωρούν πανικόβλητοι. Με εύστοχη επέμβαση σκορπίζει αυτούς που συμπλέκονταν στο πλοίο του Πρωτεσίλαου και σβήνει τη φωτιά. Ως επικεφαλής των Αχαιών όλοι καταδιώκουν τους Τρώες ως την τάφρο. Περιορίζει αυτούς ανάμεσα στην τάφρο και τα πλοία και σφάζει τους αντιπάλους τον έναν πίσω από τον άλλο – 12. Μονομαχεί με τον ξεχωριστό Σαρπηδόνα, τον σκοτώνει. Τρέπει σε φυγή τον αντίπαλο, τον οποίο καταδιώκει ως τα τείχη όπου και σκοτώνει 27 άνδρες. Όμως παραβιάζει τη συμβουλή του Αχιλλέα και δείχνει αλαζονεία, οπότε φτάνει στην ύβρη.
Συγκρούεται με τον ισχυρότερο αντίπαλο τον Έκτορα, σκοτώνει τον ηνίοχό του, Κεβριόνη.
Παρομοιώσεις – στίχοι 407-410, 482-486, 487-490
Επίσης: 705, 786, 745, 752, 757-761, 756-771 όλες παρομοιώσεις.
Τεχνική της αποτυχημένης απόπειρας 702-711, 783-788
Αποστροφή του ποιητή: τότε σου εφάνη Πάτροκλε… 787 – η συμπάθεια του ποιητή προς τον ήρωα που σε λίγο θα πεθάνει. Η φιλική αποστροφή ηχεί ωστόσο σα μάταιη προειδοποίηση, γιατί ο Πάτροκλος κοιτάζει προς τα πάνω και δεν βλέπει το γκρεμό και το αχανές βάθος που ανοίγεται μπρος του. Τη στιγμή που ο ήρωας μοιάζει ανίκητος σα θεός, μόνο ένας θεός μπορεί να συμπεράνει την ήττα του ο Φοίβος. Ακολουθεί μία άλλου είδους θεομαχία μεταξύ ενός θεού και ενός ωσεί θεού που μοιάζει δηλαδή με θεό.
789-805:
Ο ήρωας αφοπλίζεται:
Αόρατος ο Φοίβος στέκεται πίσω από τον Πάτροκλο και ξαφνικά τον χτυπά με την παλάμη στους ώμους και την πλάτη. Ο ήρωας ζαλίζεται και στριφογυρίζουν τα μάτια του από τη ζάλη.
Αφαίρεσε στη συνέχεια τα όπλα του ήρωα ο Απόλλων ξεκινώντας και πάλι από πάνω προς τα κάτω. Αφαιρείται το κράνος, το μακρύ κοντάρι με τη λόγχη (το οποίο γίνεται χίλια κομμάτια, μπορούσε να σπάσει γιατί ήταν το μόνο που δεν ανήκε στον Αχιλλέα) την ασπίδα με τον τελαμώνα της και το θώρακα που λύνεται.
Ο ποιητής επιμένει στην πτώση του κράνους, το οποίο πέφτει με γδούπο – ηχητική εικόνα- και «μολύνεται» για πρώτη φορά -795στ. Ευκαιρία λοιπόν για τον ποιητή να αναφερθεί στο όνομα του εταίρου, του Αχιλλέα που στέκει στο βάθος της εικόνας. Ο ποιητής τον θέλει παρόντα. Εξάλλου, η ουσιαστική προοπτική της αριστείας και του θανάτου του Πάτροκλου δεν είναι παρά η επιστροφή του Αχιλλέα στη μάχη. Ο Αχιλλέας λοιπόν δεν είχε –υπονοεί ο ποιητής- καμία ήττα στην πολεμική του δράση, διότι η περικεφαλαία του δεν είχε αγγίξει τη γη. Ο ήρωας στεκόταν πάντα όρθιος και κανείς εχθρός δεν είχε μπορέσει στο παρελθόν να τον καταβάλει.
799-800: προοικονομία για το σκύλεμα των όπλων του Πάτροκλου, οπότε το κράνος θα το φορέσει ο Έκτορας, αλλά και προειδοποίηση για το θάνατο του τελευταίου. Η περικεφαλαία είναι για πρώτη φορά μολυσμένη από χώμα και αίμα. Τα σημάδια του θανάτου είναι εμφανή πάνω σε αυτή. Απλώνονται σα μόλυνση πάνω στον Έκτορα, ο οποίος υπεροπτικά έχει φορέσει στο κεφάλι του το κράνος του Αχιλλέα.
Εθεοκρούσθη….: Μαζί με το θώρακα λύθηκαν και τα μέλη του ήρωα. Ο Πάτροκλος άοπλος, αποκαμωμένος, σαστισμένος παθαίνει σκοτοδίνη από το χτύπημα του θεού. Ο Απόλλωνας εγκαταλείπει τον ήρωα στο πεδίο της αποτρόπαιης πράξης. Ο ρόλος του θεού τελείωσε και τώρα είναι η σειρά των ανθρώπων.

Το κράνος του Οδυσσέα

Τεχνολογικά επιτεύγματα στον Όμηρο (2010)

Κράνη

Ας ρίξουμε μια ματιά στα κράνη που αναφέρει ο Όμηρος. Τα μυκηναϊκά κράνη ή περικεφαλαίες στην πρώιμη περίοδο κατασκευαζόταν από χαυλιόδοντες κάπρου. Στην Ιλιάδα περιγράφεται το κράνος του Οδυσσέα (Ιλ. Κ260) [12]. Εξωτερικά το κράνος περιβάλλεται από δόντια κάπρου, υλικό με εξαιρετικές κρουστικές ιδιότητες, και εσωτερικά με πεπιεσμένο μαλλί για να απορροφά τις κρούσεις και να μην τις αφήνει να μεταφερθούν στο κρανίο.

Πανοπλία με το κράτος του Οδυσσέα 

Τα δόντια του κάπρου αποτελούνται κατά μεγάλο μέρος από οδοντίνη, μια ασβεστούχα ουσία κατά πολύ σκληρότερη και πυκνότερη από τα οστά. [13] Και πάνω στην οδοντίνη βρίσκεται η αδαμαντίνη που είναι το πιο σκληρό οργανικό υλικό που συναντάμε στα ζώα. Αποτελείται από κρυστάλλους απατίτη που περιέχουν ασβέστιο και φωσφορικά άλατα. 

Όμως στα Ομηρικά Έπη συναντάμε και άλλου τύπου κράνους. Στην Ιλιάδα υπάρχουν αναφορές για την εμφάνιση και την αποτελεσματικότητα των χάλκινων κρανών. (Ιλ. Ζ 469-73) [14], Βέβαια η περιγραφή αυτή αφορά τα σύγχρονα κράνη της εποχής που γράφονται τα έπη και όχι της εποχής του Τρωικού πολέμου. Εξάλλου την υπόθεση αυτή την επιβεβαιώνουν τα ανασκαφικά ευρήματα αφού ο σημαντικότερος όγκος των ορειχάλκινων κρανών προέρχεται  από την Ύστερη Γεωμετρική εποχή.

Θεολόγης Ανδρονίδης

Ιστορία της Κραταιάς Κρήτης

ΟΙ ΝΟΜΟΙ,  ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

Τα όργανα της περίφημης Κρητικής Πολιτείας, όπως τη χαρακτηρίζουν οι αρχαίοι συγγραφείς: Στράβων, Πλούταρχος, Λαέρτιος, Διόδωρος, Πλάτωνας κ.α.,  ήσαν τα εξής:

Α. Οι δεκα άρχοντες ή άλλως Κόσμοι, εξ ου και Κοσμήτορες (= έφοροι στη Σπάρτη), οι οποίοι διοικούσαν - αντιπροσώπευαν τις τοτε περιοχές της Κρητης. Ήταν κάτι μεταξύ δημάρχου και δεσπότη και η υπηρεσία τους διαρκούσε ένα έτος. Η επανεκλογή τους στο ίδιο αξίωμα απαγορεύονταν για χρονικό διάστημα τριών έως δέκα ετών. Ήσαν οι επιμέρους αρχηγοί του στρατού στον πόλεμο και ανώτατοι άρχοντες στην ειρήνη. Οι παραβάσεις ή παραλήψεις τους τιμωρούνταν με βαρύτατες ποινές..

Β. Η Γερουσία ή Βουλή, η οποία απαρτίζονταν από  τους κατά καιρούς διατελέσαντες Κόσμους και παράλληλα είχαν επιδείξει ικανότητα, άρα από άτομα μεγάλης ηλικίας εξ ου και η ονομασία τους Γέροντες και Γερουσία. Επίσης γερουσιαστές γινόταν και από πρόσωπα ανεγνωρισμένου κύρους (Στράβων 10)  Οι Γέροντες ή Βουλευτές ήσαν ισόβιοι και η δικαιοδοσία τους κανονίζονταν από το σύνταγμα.

Γ. Η Εκκλησία. Έτσι ονομάζονταν η συνάθροιση των πολιτών μιας πόλης κατά τακτά ή μη τακτά χρονικά διαστήματα, για να συζητήσουν τα τρέχοντα θέματα.

«Εκλέγουν (οι Κρήτες) δέκα άρχοντες. Για τα πολύ μεγάλα θέματα συμβουλεύονται τους Γέροντες. Δικαίωμα σε αυτόν το θεσμό έχουν οι πετυχημένοι στο αξίωμα του Κόσμου και άνθρωποι αναγνωρισμένης αξίας» (Στράβων, 10, C 484,  22).

Σύμφωνα επίσης με το Στράβωνα (βιβλίο 10, C 481 – 484) οι κυριότεροι θεσμοί της Κρητικής Πολιτείας στην κοινωνική ζωή ήταν οι εξής: 1) Η ελευθερία των πολιτών, γιατί οι Κρήτες θεωρούν ότι τα αγαθά ανήκουν στους πολίτες και όχι τους άρχοντες, όπως συμβαίνει στους σκλάβους. 2) Η ισότητα μεταξύ των πολιτών και ως εξ αυτού: Α) Κοινοκτημοσύνη, κάτι ως ο σημερινός κουμμουνισμός, γιατί στους Κρήτες προτιμότερο ήταν η λιτότητα παρά να υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί. Β) Γυναίκες και άνδρες ίσα δικαιώματα. Γ) Δημόσια παιδεία και εκπαίδευση για όλα τα παιδιά της Κρητης. Τα κρητικόπουλα μεγάλωναν και εκπαιδεύονταν όλα μαζί στις καλούμενες αγέλες. Δ) Δημόσια διατροφή για όλους τους ενήλικες κρήτες με κοινά συσσίτια στα καλούμενα ανδρεία: 

«Φαίνεται πως ο νομοθέτης (της Κρητικής Πολιτείας) θεώρησε ως μεγαλύτερο αγαθό για τις πόλεις  την ελευθερία. Βλέπετε, μόνο η ελευθερία κάνει τα αγαθά να ανήκουν σε όποιον τα έχει. Όταν υπάρχει σκλαβιά, τα αγαθά ανήκουν στους άρχοντες και όχι στους υπηκόους…. Όταν όλοι ζουν με σοφία και λιτότητα, δεν υπάρχει εναντίον των οποίων μήτε φθόνος μήτε επιθετικότητα μήτε μίσος. Γι αυτό ο νομοθέτης επιτάσσει οι νέοι να διαβιούν μέσα στις λεγόμενες αγέλες και τους ενήλικους στα λεγόμενα ανδρεία. Και να τρώνε έτσι ώστε φτωχοί και πλούσιοι να μην έχουν διαφορά, αφού σιτίζονται δωρεάν. Για να είναι ανδρείοι και όχι δειλοί, προστάζει να κρατούνε όπλα από παιδιά και να ασκούνται στις ταλαιπωρίες. Να ασκούν επίσης την τοξοβολία και τον ένοπλο χορό, που βρήκαν πρωτοι κι έδειξαν οι Κουρήτες και ο οποίος μετά ονομάστηκε πυρρίχιος. Επίσης στα τραγούδια τους χρησιμοποιούν  Κρητικούς ρυθμούς που είναι πολύ γρήγοροι και τους βρήκε ο Θάλης. Ε αυτόν αποδίδουν όχι μόνο  τους παιάνες, αλλά και τοπικά τραγούδια και πολλές ακόμη διατάξεις τους. Ορίστηκε επίσης να φορούνε στρατιωτικά ρούχα και υποδήματα. Τα όπλα εξάλλου θεωρούνται τα καλύτερα δώρα.,,,,,,,,,,,,,,,,,τα παιδιά τρέφονται με δημοσία δαπάνη. Σε συγκεκριμένες μέρες, η μια αγέλη  να κάνει πολέμιο με την άλλη, με τους ήχους αυλού και λύρας…. (Στράβων 10, C 480- 483)

Σημειώνεται ότι:

Α) Η δικαιοδοσία των οργάνων της Κρητικής πολιτείας δεν ήταν ανεξέλικτη. Κανονίζονταν από το καλούμενο το καλούμενο σύνταγμα. Ομοίως τα πάντα στην κρητική πολιτεία (συναλλαγές, εμπόριο κλπ) κανονίζονταν με νόμους. Μάλιστα, επειδή οι νόμοι αυτοί αρχικά ήταν γραμμενοι πάνω σε χάλκινες πλάκες που τους κουβαλούσε στην πλάτη ο επιτηρητής, ο καλούμενος Τάλως, τελικά του βγήκε  ο μύθος ότι ήταν χάλκινος

Β) ‘Άλλο η Κρητική Πολιτεία, ήταν επί εποχής Μίνωα και των απογόνων τους και άλλο το Κοινό των Κρητών, ήταν κυρίως επι εποχής Ρωμαίων. Η βουλή, οι βουλευτές και το σύνταγμα, σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς: Πλάτωνα (Μινως, Νόμοι), Πλούταρχο (Μινως), Αριστοτέλη, Λαέρτιο, Αλικαρνασσέα κ.α. , ήταν επινόηση του Μίνωα.

Γ) Την περίφημη Κρητική Πολιτεία, το  Μινωικό Πολιτισμό, όπως θα δούμε πιο κάτω,  αντέγραψαν πρώτοι  οι Σπαρτιάτες με το Λυκούργο, μετά οι Αθηναίοι με το Σόλωνα και μετά οι Ρωμαίοι με το Νόμα και έτσι εκπολιτίστηκαν-ευημέρησαν και αυτοί. Το κοινό των Κρητων αντέγραψε η Κοινωνία των Εθνών.

Α. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ
Η αυθεντική Κρητική Ιστορία

Πηνελόπη η Πριγκίπισσα των Αλυζαίων

Του κ. Σπύρου Δ. Ζαβογιάννη.

Εισαγωγικό σημείωμα του συγγραφέα.

Η εργασία «Πηνελόπη Πριγκίπισσα των Αλυζαίων Βασίλισσα της Ιθάκης», είναι μία πεντάτομη εργασία εφτακοσίων περίπου σελίδων, πλαισιωμένη από εικόνες της εποχής των Ομηρικών Επών, αλλά και φωτογραφικό υλικό σύγχρονο που αφορά την περιοχή μας, όπου εξελίχθηκαν αυτά τα τόσα σημαντικά γεγονότα.
Το σταχυολόγημα αυτό της μελέτης δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2010 στην τοπική εφημερίδα «ΑΛΥΖΙΑ». Κρίνω δε σκόπιμο να δημοσιευτεί και στο BLOG ΜΥΤΙΚΑΣ PRESS.
Δεν έχει αξία κάτι που ανήκει στον κόσμο της περιοχής να μείνει κλεισμένο στις βιβλιοθήκες και να μην γίνει κοινωνός αυτών των προβληματισμών.

Η εργασία αυτή αφορά την Πηνελόπη, την μοναδική Πριγκίπισσα των Αλυζαίων, την μοναδική σε χάρες και ομορφιά, την πρώτη εξαδέλφη της ωραίας Ελένης. Αργότερα θα καταστεί Βασίλισσα της Ιθάκης, όπως την σκιαγραφεί ο Θείος ποιητής Όμηρος στο αθάνατο Έπος του την «ΟΔΥΣΣΕΙΑ».

Θέλουμε να νομίζουμε ότι είναι μία μοναδική εργασία. Κανένας από τους μέχρι τώρα συγγραφείς που ασχολήθηκαν με τα Ομηρικά Έπη, δεν προσδιόρισε επακριβώς την καταγωγή της.

Για εμάς τους Αλυζαίους αποτελεί ένα μεγάλο, ξεχωριστό και σπουδαίο κεφάλαιο της μυθολογίας μας και της προϊστορίας μας και μας καθιστά περήφανους, γιατί αγγίζει εκείνο το απόμακρο ιστορικό παρελθόν.

Δυστυχώς λείπουν από τον Όμηρο οι αναφορές του για την Πατρίδα της την Αλυζία, αλλά και γι αυτή την καταγωγή της.

Μετά από πολύχρονη μελέτη, που αφορά την πόλη της Αλυζίας, μπορούμε να κάνουμε την διαπίστωση, ότι οι σχετικές αναφορές του μεγάλου ποιητή είτε παραλήφθηκαν είτε απαλείφθηκαν, αλλά αυτό αποτελεί ένα άλλο κεφάλαιο της πολυσέλιδης μελέτης, που ήθελε κάποτε δημοσιευθεί.

Πηγή: Εφημερίδα «ΑΛΥΖΙΑ», Ιανουάριος 2010.

Η ΠΗΝΕΛΟΠΗ

… Κούρη Ικαρίοιο περίφρονι Πηνελοπείη... (Ομήρου Οδύσσεια).

Το Βασίλειο της Αλυζίας, μέρα με την ημέρα, από τότε που ιδρύθηκε από τον Ικάριο, εκραταιούτο, αποκτούσε πλούτο και ευημερία. Εδώ, μάλλον, γεννήθηκε και ζούσε μαζί με τον πατέρα της Ικάριο και τη μητέρα της Πολυχάστη, αλλά και τον αδελφό της Αλυζέα η φρόνιμη Πηνελόπη.

Ο Στράβων αναφέρεται σχετικά, «φαίνεται δε εκ Λακεδαίμονος τινές εποικήσαι την Ακαρνανίαν, οι μετ' Ικαρίου της Πηνελόπης πατρός και γαρ τούτον και τους αδελφούς αυτής ζώντας παραδίδωσιν ο ποιητής κατά την Οδύσσειαν».

«…Οι πατρός μεν ες οίκον απερρίyασι νέεσθαι Ικαρίου, ως κ' αυτός εδνώσαιτο θύγατρα και περί των αδελφών».

ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΚΡΑΤΥΛΟΣ

Η Ακαδημία του Πλάτωνος

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο Κρατύλος πλην της μεγάλης γλωσσολογικής του αξίας ανήκει και υπό φιλοσοφικήν έποψιν εις την τελευταίαν συγγραφικήν περίοδον του Πλάτωνος, διότι θέτει το ζήτημα της χειραφετήσεως της σκέψεως από τας ατελείας της γλώσσης, το οποίον αναπτύσσεται τελειότερον εις τον Θεαίτητον και τον Σοφιστήν. Επειδή όμως ο σκοπός της παρούσης βιβλιοθήκης δεν επιτρέπει να αναλύσωμεν διά μακρών το έργον, θα περιορισθώμεν να συνοψίσωμεν ενταύθα μόνον, πώς πρέπει να εννοηθή το γλωσσικόν μέρος, διότι συνήθως εις αυτό δεν αποδίδεται καμμία αξία.

Το μέρος τούτο διαιρείται εις δύο: Το προπαρασκευαστικόν (σελ. 21 [από: Εις πολλά μέρη …]— 75), [μέχρι δηλαδή περίπου της φράσεως -Πότε λοιπόν θα απέκαμνε δικαίως-] το οποίον περιέχει ετυμολογίας όχι καθώς τας εννοούμεν σήμερον, αλλά την μουσικήν ή λαϊκήν ετυμολογίαν (Wolksetymologie), και την ετυμολογίαν των ριζών (ή πρώτων ονομάτων, σελ. 75 — 85). — Ενταύθα αρχίζομεν από το δεύτερον.

1. Ο Κρατύλος θέτει καλώς το πρόβλημα της καταγωγής της γλώσσης.

Πρώτη αρχή της γλώσσης είναι οι κρότοι του στόματος και της ρινός, όχι ακόμη οι μιμητικώς και τεχνικώς διά του λάρυγγος εξερχόμενοι, αλλά αυθορμήτως και φυσικώς και επιφωνηματικώς κατά τινα ανάγκην του σώματος, ή πόνον, ή ανησυχίαν, ή πάθησιν.

Τοιούτος κρότος σαφέστατα διακρινόμενος είναι:

Ο κρότος του εμετού (εκ) ο οποίος διεσώθη καλώς εις την ελληνικήν γλώσσαν ως πρόθεσις &εκ& και είναι η αυτή λέξις με την γερμανικήν ekel = αηδία.

H ρινοφωνία της πείνης νρ (ν φωνήεν), το οποίον αρχικώς εσήμαινε πεινώ και τρώγω, και διεσώθη εις το στερητικόν &αν& και την πρόθεσιν &εν&, τα οποία είναι ακόμη όμοια εις την λατινικήν γλώσσαν (in). Παρόμοια είναι το λιχουδιστικόν &μλ μλ&, το θρηνητικόν &i&, το μασητικόν &κα-κα& (γερμ. Kauen) κτλ.

Οι κρότοι αυτοί και ολίγοι άλλοι παρόμοιοι είναι τόσον ευδιάγνωστοι, ώστε κάλλιστα έν ζώον όταν δεν βλέπη το άλλο και ακούη από το στόμα του τον κρότον &εκ&, εννοεί ότι τούτο κάμνει εμετόν. Αυτή λοιπόν η εξ αποστάσεως ειδοποιητική δύναμις των τοιούτων κρότων υπέδειξε τα πλεονεκτήματα της στοματικής συνεννοήσεως, και επίκουρος αυτής ήλθε η ανατομική εξέλιξις και τελειοποίησις των μυών του στόματος, το οποίον πλέον και άνευ της φυσικής ανάγκης ήτο εις θέσιν παιγνιωδώς πως να αποδώση εκείνους τους ήχους και κρότους με την βεβαιότητα, ότι το άλλο ζώον το οποίον ακούει, θα νομίση ότι πρόκειται περί αληθινού εμετού, ή άλλης αναλόγου φυσικής ανάγκης.

Και από του σημείου τούτου ο κρότος αυτός είναι καθαρώς γλωσσικής φύσεως, διότι δεν παράγεται αυθορμήτως εκ φυσικής ανάγκης, αλλά μιμητικώς. Ως τοιούτος γίνεται εξαίρετον όργανον της νοήσεως, διότι γυμνάζει την ψυχήν εις τας παραστάσεις άνευ των αισθήσεων και προ πάντων διότι ο κρότος, δηλαδή η λέξις τόρα πλέον, γίνεται αφορμή προς επανάληψιν και τελειοποίησιν της παραστάσεως. Διότι τόρα πλέον το εκ δεν σημαίνει μόνον κάμνω εμετόν, αλλά και το &έξω, εκτός, εξέρχομαι, έξοδος, εξωτερικώς, έξωθεν& κτλ. Δηλαδή ως ρίζα έχει μουσικόν σημαινόμενον χωρίς να ανήκη εις ωρισμένον μέρος του λόγου. Ομοίως η ρινοφωνία της πείνης γίνεται εκφραστικός ήχος του γενικωτέρου νοήματος της στερήσεως, και επί πολύν καιρόν υπάρχει ως αυθύπαρκτος λέξις αν σημαίνουσα στέρησιν, έως ότου ήλθε η εποχή της συγκολλήσεως των ήχων (συλλαβών), η οποία το κατέστησε στερητικόν α (αν), ενώ η έννοια του τρώγω διεκρίθη πλέον ως έννοια του εντός και έμεινε ως πρόθεσις εν, σημαίνουσα γενικώς &εντός, εισέρχομαι, είσοδος, ένδον& κτλ. Επίσης το θρηνητικόν i έγινε σύμβολον της θρηνώδους παρακλήσεως και απαιτήσεως και απετέλεσε μίαν προσταγήν = πήγαινε, απαράλλακτα καθώς διεσώθη εις την λατινικήν ως προστακτική του ρήματος io (i = πήγαινε), ελληνιστί ίθι. Βαθμηδόν το αυτό έλαβε και την σημασίαν του πορεύομαι, πορεία, δρόμος κτλ. Αλλά εξ άλλου έλαβε και την σημασίαν του χαρισμού και εχρησιμοποιήθη αργότερον ως επίθημα και κατάληξις της χαριστικής πτώσεως (δοτικής) και της χαριστικής εγκλίσεως, δηλ. της υποτακτικής και ευκτικής.

Ομοίως το ο (οχ) έγινε αρνητικόν ου, ουχί, το χα έγινε χάος, χαίνω, καγχάζω κτλ, το σα ανδάνω, satis, satigen, το λιχουδιστικόν μλ= μέλι, μελωδία, μέλος, μέλει (=έχει τον νουν του στο μέλι) κτλ.

Και διαρκώς πλέον η γλώσσα τροφοδοτεί την διάνοιαν και η διάνοια ωθεί την γλώσσαν προς άλλα. Το στόμα γίνεται τελειοτάτη μιμητική μηχανή. Δι' αυτό αρχίζει να μιμήται και ήχους παραγομένους εις άλλο μέρος του σώματος καθώς είναι ο κρότος της κοιλίας gut και σημαίνει κυρτός, γύρος, κύκλος, κύμα, κοίλος, έγκυος, ξυν (=έγκυος) κτλ… έπειτα το διεντέρευμα περ (πορ) πέρας, πέρα, περ, περί. Έπειτα χρησιμοποιεί το ε ως προσκλητικόν, και το προσκολλά ως κατάληξιν κλητικής πτώσεως και προστακτικής εγκλίσεως: άγγελε, άγγελε. Έκτοτε έχομεν την πρώτην πτώσιν και τοιαύτη είναι η κλητική (όχι η ονομαστική), και την πρώτην έγκλισιν και τοιαύτη είναι η προστακτική (όχι η οριστική), διότι ο ζωώδης άνθρωπος εκφράζει επιθυμίας και ανάγκας και όχι ορισμούς και κρίσεις.

Η οριστική έγκλισις παρήχθη αργότερον με μικράν διαφοράν από την προστακτικήν, σημαίνουσα προσταγήν αξιωματικήν άνευ αντιρρήσεως και καύχησιν: ου ποιήσεις = δεν θα το κάμης σου λέγω, είμ' Οδυσσεύς= το καυχώμαι.

Οι έξωθεν ήχοι εξηκολούθησαν συμπληρούντες την γλώσσαν. Ο ήχος της βροχής (σρρρ) εσχημάτισε το ρέω ρους και προ πάντων την κατάληξιν της συρροής και πλησμονής ρός. Ο ήχος της τριβής εσχημάτισε τα τρίβω, θερμαίνω, τέρπω, — τερος, τρυπώ, τρία. — τήρ, τής κτλ., ο κρότος του δεικνύοντος δακτύλου εσχημάτισε το γενικόν δεικτικόν το, το μασσητικόν κα-κα έγινε κακός, κακία κτλ., το καυστικόν δε (=τζιζ) έγινε δας, δαίω, διδάσκω, δαίμων, δη, δήλος, δέω, δεσμός, δέκα, δέχομαι κτλ.

Μίαν τοιαύτην γλωσσικήν αναδρομήν εις τα στοιχειωδέστερα διά της μουσικής αντιλήψεως των φυσικών ήχων και των φωνών των ζώων διέγνωσεν ο δαιμόνιος Πλάτων εις τον Κρατύλον του. Και αν δεν είχε τας σημερινάς ευκολίας της συγκρίσεως των γλωσσών διά να εξαντλήση όλα τα παραδείγματα, όμως ο συνθετικός του νους και εις ολίγιστα, πλην ασφαλή, στηριζόμενος έδωκε πλήρεις κανόνας της γλωσσογονίας.

2. Αι ετυμολογίαι του Κρατύλου είναι μουσικαί ετυμολογίαι.

Ο Πλάτων δεν γνωρίζει την ιστορικήν αλλά την μουσικήν ετυμολογίαν, η οποία συνήθως συμπίπτει με την ιστορικήν, πολλάκις όμως δεν συμπίπτει, και τότε παρέχει γλωσσικά φαινόμενα ανεξήγητα διά την γραμματικήν επιστήμην. Κάλλιστον παράδειγμα τούτου είναι η υπό του Πλάτωνος ετυμολογία της λέξεως αλήθεια. Η ετυμολογία αυτή προ πάντων συνετέλεσε να χάση ο Κρατύλος πάσαν υπόληψιν ως μη γνωρίζων δήθεν το στερητικόν α. Αλλά η σελίς 67 (τέλος) αποδεικνύει ότι ο Πλάτων γνωρίζει το στερητικόν α ως αυταπόδεικτον και είναι τόσον δεινός παρατηρητής της γλώσσης, ώστε αναλύει τελειότατα το δυσκολώτερον αθροιστικόν α λέγων εν σελίδι 46: καθώς εις το ακόλουθος και άκοιτις, όπου σημαίνει το ομού. Και εις την σελίδα 47: «Καθώς λοιπόν τον ομοκέλευθον και ομόκοιτιν τον ωνομάσαμεν ακόλουθον και άκοιτιν».

Και ερωτώμεν: άραγε ήτο δυσκολώτερον εις τον Πλάτωνα, ο οποίος ανεζήτει όλους τους γνωστούς τύπους των λέξεων, να εύρη εις τον δωρικόν τύπον αλάθεια την λθ ρίζαν και το α το στερητικόν (αρνητικόν), παρά το ακόλουθος να το ερμηνεύση ως ομοκέλευθος; Βεβαίως αυτό δεν είναι δυνατόν, ώστε κάτι άλλο θα συμβαίνη. Και πραγματικώς η λέξις αλήθεια μετά το αγαθόν έχει εξαιρετικήν θέσιν εις το γλωσσικόν αίσθημα του Πλάτωνος. Η αλήθεια είναι απαραιτήτως δια τον Πλάτωνα κάτι τι θείον, είναι άλη θεία= δηλαδή πτήσις θεία. Την τοιαύτην δε μουσικήν σημασίαν της λέξεως αλήθεια (λαϊκήν ετυμολογίαν) ο Πλάτων δεν την θυσίαζε απέναντι εκατομμυρίων στερητικών και αθροιστικών α.

Ευτυχώς τα φαινόμενα της μουσικής ετυμολογίας βαίνουν εκ παραλλήλου και εις την σημερινήν γλώσσαν, και είναι εύκολον να καταστήσωμεν το πράγμα αισθητόν. Καθώς η αλήθεια δια τον Πλάτωνα, ομοίως ιερά και ουράνια λέξις είναι σήμερον δι' ημάς τα χερουβείμ. Όστις ακούει προφερομένην αυτήν την λέξιν είναι αδύνατον να μην ενωτίζεται αυτό το χαίρε. Ο Πλάτων υπό τας σημερινάς συνθήκας της ορθογραφίας απλούστατα θα έγραφε το Χερουβείμ με αι (Χαιρουβείμ), καθώς οι τιμωρούμενοι μαθηταί των σχολείων. Αλλά ερωτώμεν: όσον και αν τιμωρήται ο μαθητής διά να μη γράφη εν έχειρον (το ενέχυρον), άραγε πιστεύει κανείς εκ των διδασκάλων ότι αναβιώνει την λέξιν εχυρός και καταστρέφει την κοινήν αντίληψιν (λαϊκήν ετυμολογίαν, volksetymologie) ότι το ενέχυρον είναι στο χέρι; Δι' αυτόν τον λόγον αρχαιόθεν η Ιερουσαλήμ εσχετίσθη με το ιερός και έλαβε δασείαν, ενώ δεν είχε. Διά τον ίδιον λόγον εις παλαιοτέραν εποχήν ο φιλόνεικος εγράφη με ει, διότι δεν ήτο πλέον φίλος νίκης, αλλά φίλος νείκους.

Η μουσική ετυμολογία με πάσαν θυσίαν αποφεύγει την πλησίασιν ωραίας λέξεως προς άλλην όλως κακέμφατον, ή και απλώς αντιφατικήν. Εις τοιαύτας περιστάσεις η γλώσσα προτιμά να μην εφαρμόση τους ευφωνικούς και αναλογικούς κανόνας και να αποτελέση εξαίρεσιν του κανόνος. Η εξαίρεσις όμως δεν είναι όπως την εννοεί μέχρι σήμερον η γραμματική, δηλαδή ως φαινόμενον ανεξήγητον και προσκρούον εις τον κανόνα, αλλά ως φαινόμενον υπαγόμενον εις άλλον κανόνα καλλιτεχνικώτερον. Και είναι ανάγκη να εξηγηθούν όλαι αι εξαιρέσεις και να υπαχθούν εις τους κανόνας των, δηλαδή να ευρεθή ο λόγος των, διότι άλλως η γλωσσική έρευνα δεν δύναται να ονομασθή επιστήμη.

Ημείς προσθέτοντες εις την γλωσσικήν επιστήμην πλην άλλων και τους καλλιτεχνικούς νόμους της μουσικής ετυμολογίας και της σαφηνείας εξηγούμεν τα δυσλυτώτερα γλωσσικά φαινόμενα. Το αρχαίον υύς (υιός) έπρεπε κατά τους κανόνας της συναιρέσεως να γίνη ύς δηλαδή χοίρος, αλλ' αντί τούτου εκλώτσησε τον κανόνα και εζήτησε άλλην διέξοδον, διότι ο υιός δεν γίνεται χοίρος εύκολα. Το νέος έπρεπε ομοίως να γίνη νους, αλλά νέος και νους συνήθως τουλάχιστον φαίνονται αντιφατικά και δεν πρέπει να σχετίζονται. Το βύρσα έπρεπε να γίνη βύρρα (άρσεν — άρρεν), αλλά τότε θα έχανε όλην την μουσικήν αλήθειαν (δηλαδή ετυμολογίαν). Αυτός δε ο λόγος της μουσικής αληθείας ή αντιθέτως αναρμοστίας έκαμε πλέον και τους τελευταίους σχολαστικούς να αποφεύγουν τα εκήλησε τα ώτα, διώκει την πόλιν, διότι υπενθυμίζουν τα εκύλησε και διώκει. Η αύξησις μάλιστα αυτή του εις οι ω έχει εντελώς ανάλογον παράδειγμα και εις την αρχαίαν γλώσσαν. Το ωνωμένος του 5ου αιώνος γίνεται οινωμένος εις τον Πλάτωνα (Νόμοι) και τον Αριστοτέλην. Και ενώ τα χειρόγραφα έχουν ανεξαιρέτως με οι, οι γραμματικοί διορθώνουν παντού ωνωμένος δηλ. εισάγουν τον όνον).

Πολύ περισσότεραι εξαιρέσεις της γραμματικής εξηγούνται με τον νόμον της σαφηνείας, ο οποίος είναι επίσης καλλιτεχνικός. Ο Brugmann παρατηρεί εις τα φαινόμενα της συναλοιφής (Σημ. 3) ότι είναι περίεργον, πώς η κράσις εφηρμόσθη εις τόσον ολίγα παραδείγματα (καγώ, κάτα, τούμπαλιν, τακτός κλ.) Αλλά το φαινόμενον τούτο είναι μάλλον αποτυχούσα απόπειρα, διότι άλλως θα παρεμορφούτο όλη η γλώσσα. Ο νόμος της σαφηνείας όμως βοηθούμενος εις πολλά και από την μουσικήν ετυμολογίαν επανέφερε το ακέραιον. Δι' αυτό εάν το ι της ερωτηματικής και αορίστου αντωνυμίας τι δεν εκθλίβεται, ο λόγος δεν έγκειται εις την φύσιν του φωνήεντος αυτού, καθώς προσπαθούν να εύρουν πολλοί μεταφυσικώς, αλλά διότι το τι με έκθλιψιν θα συνέπιπτε προς το τε με έκθλιψιν και η τοιαύτη συνάντησις φέρει ανεπανόρθωτον σύγχυσιν, διότι δεν βοηθεί ούτε η θέσις της λέξεως ούτε ο τονισμός. Ενώ λόγου χάριν το νά συμπίπτει μεν και αυτό φαινομενικώς, διακρίνεται όμως ευκόλως διά του τονισμού.

Η επιστήμη αντί να θαυμάζη τον Κρατύλον σήμερον, τον προπηλακίζει μη εννοούσα το βαθύ νόημα του γενάρχου αυτού της γλωσσολογίας. Λόγου χάριν ο Πλάτων παράγει το άνθρωπος από το αναθρώσκω όπα. Η γλωσσολογία αντιτείνει από το ανήρ όψ. Επίσης του Delbrück δεν του αρέσει ότι το σώμα παράγεται από το σώος σώζω, οιονεί σώσμα, αλλά το θέλει από το σκυλεύω.

Και όμως τι λέγουν τάχα καλλίτερον περί του Αγαμέμνονος (σελ. 27 — 28) ή τι θαυμασιώτερον ημπορούν να ειπούν περί του δαίμονος (σελ. 33). Η μουσική ετυμολογία του ευφροσύνη από το ευφεροσύνη (σελ. 71) όχι μόνον επικυρώνεται από τον ίδιον Πλάτωνα εις τον Σοφιστήν: παραφροσύνη = παράφορος σύνεσις (σελ. 29, ιδέ και σελ. 28 την παράθεσιν των λέξεων διαφθοράν διαφοράν, η οποία είναι ετυμολογικόν σχήμα κατά τα Ομηρικά: εις άλα άλτο και θεοί θέσαν), αλλά και από όλην την Ελληνικήν γλώσσαν, η οποία έδωσε εις την παραφοράν την σημασίαν της παραφροσύνης.

Άλλως ο Πλάτων τας περισσοτέρας ετυμολογίας τας κάμνει ως προγύμνασιν και ως παραδείγματα ευλογοφανή, εις τα οποία δεν επιμένει πάντοτε, αλλά μόνον ζητεί δι' αυτών να σχηματίση έν σύνολον κανόνων, διά να ανέλθη εις την πρώτην αρχήν της γλώσσης και ερευνήση την σχέσιν αυτής προς την διάνοιαν. Κατά τούτο δε ακριβώς αναδεικνύεται και θείος εις τον Κρατύλον.

ΚΥΡ. ΖΑΜΠΑΣ

ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΚΡΑΤΥΛΟΣ

Εὖ ἐντύνασαν ἓ αὐτήν

Τα ενδύματα της ψυχής

Ραψωδία Ξ

στιχ. 153- 289

Και από του Ολύμπου κορυφήν τότε η χρυσόθρον’ Ήρα

ως έστεκε κι εκοίταζε, και τον αυτάδελφόν της

είδεν ομού και ανδράδελφον, με αγώνα να κινείται

στον πόλεμον εχάρηκε. Κι εξάνοιξε τον Δία

στην Ίδην την πολύβρυσην, στην άκρην κορυφήν της,

καθήμενον και μισητός εγίνη στην ψυχήν της.


Κι εσκέφθη η μεγαλόφθαλμη θεά πως θα ημπορούσε

να ξεπλανέψει αυτή τον νουν του αιγιδοφόρου Δία.

Και τούτο συμφερώτερον εφάνη στην ψυχήν της,

αφού ωραία στολισθεί να κατεβή στην Ίδην

ίσως αυτός στο πλάγι της να πέσει επιθυμήσει,

κι ύπνον κατόπιν άβλαβον και μαλακόν ν’ απλώσει,

σ’ εκείνου τα ματόφυλλα και στης καρδιάς τα βάθη.


Κι επήγεν εις τον θάλαμον που ο ποθητός υιός της

τεχνούργησεν ο Ήφαιστος με τα θυρόφυλλά του

λαμπρά και κλείδ’ αγνώριστη σ’ άλλον θεόν του Ολύμπου.

Και μέσα εμπήκε κι έκλεισε την στιλβωμένην θύραν

και πρώτα όλο το σώμα της το χαριτοπλασμένο

με αμβροσίαν εύμορφα καθάρισε και αλείφθη

λάδι άφθαρτο γλυκότατο με μύρα ευωδιασμένο.

Μόλις εκείνο αναδευθεί στα δώματα του Ολύμπου

γη και ουρανός μοσχοβολούν απ’ την γλυκιά πνοή του.


Τ’ ωραίο σώμα ως άλειψε κι εκτένισε την κόμην

έπλεξε με τα χέρια της τες άφθαρτες πλεξίδες,

που από την θείαν κεφαλήν λαμπρές εκυματίζαν.

Κι ενδύθη αμβρόσιο φόρεμα, οπού της είχε κάμει

η Αθηνά με πάμπολλες εικόνες πλουμισμένο.


Και το’χε κλείσει με χρυσές περόνες προς το στήθος.

Κι εζώσθη ζώνην που εκατόν είχε τριγύρω κρόσσες

και σκουλαρίκια πέρασε στες τρύπες των αυτιών της

τριόφθαλμα, πολύτεχνα, που αστράφταν όλα χάρη.

Κι εφόρεσε η σεπτή θεά της κεφαλής μαντίλα,

ωραίαν, ολοκαίνουργην, που’χε του ηλιού την λάμψιν,

και σάνδαλα προσέδεσε στα πόδια της ωραία.

Και αφού όλη εστολίσθηκεν, από τον θάλαμόν της

εβγήκ’ ευθύς κι εκάλεσε σιμά την Αφροδίτην

ανάμερ’ από τους θεους τους άλλους και της είπε:


«Θα στέρξεις άρα ό,τι σου ειπώ, παιδί μου, να μου κάμεις;

Ή τάχα θα μου τ’ αρνηθείς καθώς χολήν μου τρέφεις

επειδή εγώ τους Δαναούς βοηθώ και συ τους Τρώας.».


Σ’ αυτήν η κόρη του Διός απάντησε Αφροδίτη:

«Ω Ηρα, σεβαστή θεά, του υψίστου Κρόνου κόρη.

Ό,τι ποθείς λέγε μου ευθύς και να το κάνω θέλω

αν πράγμα είναι που γίνεται και να ημπορώ να πράξω.».


Με δόλον της απάντησεν η Ήρα η σεβασμία:

«Την χάριν και τον έρωτα σε με ζητώ να δώσεις,

οπού αθανάτους και θνητούς μ’ αυτά δαμάζεις όλους.

Θα πάω στα πέρατα της γης να εβρώ των θείων όλων

τον γεννητήν Ωκεανόν και τη Τηθύν μητέρα,

οπού με γλυκανάστησαν στα σπίτια τους, που η Ρέα

στην αγκαλιά τους μ’ έβαλεν, όταν ο Ζευς τον Κρόνον

κάτω απ’ την γην εβύθισε και κάτω απ’ τα πελάγη.

Πηγαίνω εκεί που άλυτες να λύσω διαφορές τους.

Ότι πολύν τώρα καιρόν, ως είναι χολωμένοι,

δεν θέλουν να συγκοιμηθούν στην νυμφικήν τους κλίνην.

Κι εάν με λόγια μαλακά μαλάξουν την καρδιά τους

ν’ ανταμωθούν ερωτικά στην κλίνην οπού αφήκαν,

αγαπητήν και σεβαστήν θα μ’έχουν στον αιώνα.».


Εκείνης η φιλόγελη απάντησε Αφροδίτη:

«Ό,τι ζητείς να σου αρνηθώ, δεν γίνεται, δεν πρέπει,

αφού του υψίστου των θεών κοιμάσαι στες αγκάλες.».


Είπε, απ’ τα στήθη έλυσε την κεντημένην ζώνην,

την θαυμαστήν, που όλες εκεί τες πλάνες είχε κλείσει.

Χάρις και πόθος είν’ αυτού, γλυκόλογα είναι μέσα,

συνομιλιά, καλή τον νουν να κλέψει και φρονίμων,

εκείνην της παρέδωκε στα χέρια και της είπε:

«Ιδού, βάλε στον κόλπον σου την θαυμαστήν μου ζώνην

τούτην, όπ’ έχει μέσα της ό,τι αν ειπείς, κι ελπίζω

πως όσα τώρα επιθυμείς θα κατορθώσεις όλα.».

Είπε και με χαμόγελο την άκουσεν η Ήρα

κι έβαλεν εις τον κόλπον της το θαυμαστό ζωνάρι.


Στο δώμα εσύρθη του Διός η κόρ’ η Αφροδίτη,

κι η Ήρ’ από τον Όλυμπον εχύθη της Πιερίας

άνωθεν και άνω των τερπνών βουνών της ιππομάχου Θράκης,

ούδ’ έγγιζαν οι φτέρνες της τες άκρες κορυφές των.

Εις την αφρώδη θάλασσαν κατέβη από τον Άθω,

ώσπου στην Λήμνον έφθασε του Θόαντος την πόλιν.

Αυτού τον Ύπνον έσμιξεν, αδέρφι του Θανάτου,

στο χέρι του το χέρι της έβαλε αυτή και του’πε:

«Ω Ύπνε, κύριε των θεών και των ανθρώπων όλων,

ως και άλλη μ’ άκουσες φορά και τώρα εισάκουσέ με.

Και στον αιών’ αμέτρητην θα σου γνωρίζω χάριν.

Τα λαμπρά μάτια του Διός, ω Ύπνε, κοίμησέ μου,

αφού εγώ πρώτα ερωτικά πλαγιάσω στο πλευρό του.

Άφθαρτον, εύμορφον θρονι χρυσό θα λάβεις δώρο,

που ο Ήφαιστος ο δυνατός υιός μου θα ποιήσει,

με κάτω το υποπόδι του, να το’χεις να στηρίξεις

σ’ αυτό τα λαμπρά πόδια σου, σαν είσαι εις το τραπέζι.».


Και προς αυτήν απάντησεν ευθύς ο γλυκός Ύπνος:


«Ω Ήρα, σεβαστή θεά, του υψιστου Κρόνου κόρη,

ευκόλως άλλον των θεών, αφθάρτων αιωνίων

ν’ αποκοιμήσω δύναμαι, τα ρεύματα και αν θέλεις

του ποταμού Ωκεανού, που εγίνη αρχή των όλων.

Αλλά δεν θα επλησίαζα προς τον Κρονίδην Δία,

ουδέ θα τον εκοίμιζα χωρίς την προσταγήν του.

Άλλος μ’ εδίδαξε ορισμός δικός σου την ημέραν

που αρμένιζε απ’ την Ίλιον, αφού την είχεν όλην

εξολοθρεύσει ο ψυχερός κείνος υιός του Δία.


Έκλεισα τότ’ εγώ τον νουν του αιγιδοφόρου Δία

γλυκά περιχυνόμενος και συ κακό του εσκέφθης

και ανέμων σφοδρών σήκωσες ορμήν εις τα πελάγη,

και τον επέταξες στην Κω, μακράν των ποθητών του.

Κι εκείνος άμα εξύπνησεν, αγρίεψε και σ’ όλο

το δώμα εκούντα τους θεούς, κι έξοχα εμέ ζητούσε.

Και απ’ τον αιθέρα μ’έριχνε στην θάλασσαν χαμένον,

αν πρόσφυγα δεν μ’ έσωζε στον κόλπον της η Νύκτα,

θνητών δαμάστρα και θεών. Και μ’ όλην την ψυχήν του

έπαυσε αυτός, φοβούμενος την Νύκτα να λυπήσει.

Και τώρα πάλι αβόλετον έργον να κάνω θέλεις.».


«Ύπνε», του απάντησε η θεά, «τι ανησυχείς με τούτα;

Θαρρείς πως τόσο πρόθυμος ο βροντοφόρος Δίας

των Τρώων θα ’ν’ εκδικητής, μ’ όσην χολήν επήρε

δια τον αγαπημένον του υιόν τον Ηρακλέα;

Αλλ’ άκουσε, των λυγερών Χαρίτων θα σου δώσω

μίαν εγώ να νυμφευθείς, δικήν σου να την έχεις.».


Και ο Ύπνος εις τον λόγον της εχάρη και της είπε:

«Όμωσε τώρα της Στυγός το φοβερό ποτάμι,

το ένα βάλε χέρι σου στην γην την πολυθρέπτραν

τ’ άλλο στην άσπρην θάλασσαν, να μαρτυρήσουν όλοι

όσοι θεοί κάτω απ’ τη γη στο πλάγι είναι του Κρόνου

που μίαν συ μου υπόσχεσαι των λυγερών Χαρίτων,

την Πασιθέαν, πόγινε λαχτάρα της ψυχής μου.».


Είπε και πρόθυμα η θεά, η Ήρα η λευκοχέρα,

ορκίσθηκε και ονόμασε τους υποταρταρίους,

έναν προς έναν τους θεούς, που λέγονται Τιτάνες.


Και αφού τον όρκον έκαμε, ξεκίνησαν και οπίσω

ομού την χώραν άφηκαν της Λήμνου και της Ίμβρου,

με γοργό βήμα και πυκνός τους τύλιγεν αέρας.



Στην Ίδην την πολύβρυσην, μάνα θεριών, εφθάσαν

και στο Λεκτό την θάλασσαν δια την στεριάν αφήκαν,

και κάτω από τα πόδια τους οι λόγγοι σειούν τες άκρες.

Ο Ύπνος στάθηκεν αυτού, μη τον ξανοίξει ο Δίας.

Και ανέβ’ εις έλατο τρανό που είχε βγει στην Ίδην

και ως τον αιθέρ’ απλώνονταν τα απέραντα κλαδιά του.


Αυτού, στου ελάτου τα δασιά κλωνάρια κουρνιασμένος,

προς τ’ ορεινό, καλόφωνο πουλί προσομοιάσθη,

το λέγου κύμινδη οι θνητοί, κι οι αθάνατοι Χαλκίδα.


Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ

Θαλασσοκράτορας Μίνωας

 

EΝΝΕΩΡΟΣ KAI ΟΑΡΙΣΤΗΣ Ο ΜΙΝΩΑΣ = Θαλασσοκράτορας και αρχιερέας ο Μίνωας

τήσι δ'ενί Κνωσός, μεγάλη πόλις, ένθα τε Μίνως
εννέωρος βασίλευε Διός μεγάλου οαριστής
(Οδυσ.Τ.178-179)

Η πρώτη ερμηνεία των άνω προτάσεων μάς δίδεται από τον Πλάτωνα, ο οποίος γράφει ότι : ο Μίνως βασίλευε, που συναντιόταν με τον Δία κάθε ένατο έτος (εγκ.Παπ-Λαρ-Μπρ) ή εννέα έτη βασίλευε ο Μίνως και έπειτα συνετύγχανε με τον Δία (λεξ. Ι.Πανταζίδου). Ετυμολογεί δηλαδή τη λέξη <<εννέωρος>> από το εννέα και ώρος ή ώρα, με σημασία εννεαετής. Αυτή όμως η ερμηνεία δεν αρμόζει στο <<ενν.άλειφαρ>> Σ351, ή στο <<ενν.βούς, σίαλοι>>. Για το λόγο αυτό ο Κλάσσεν παράγει την λέξη από το Εν και το αείρω, και ερμηνεύει: ο μεταξύ (άλλων) αξαιρόμενος, έξοχος, πιστεύει δε ότι η ερμηνεία αυτή από παλιά παρανοήθηκε και μεταβλήθηκε στα μεταγενέστερα Ομηρικά έπη. Μερικοί άλλοι πιστεύουν ότι προέρχεται από το νέος με προσχηματισμό ώρος, όπως στο πέλωρος, ψόθωρος, και σημαίνει νέος, νεαρός, ακμαίος, επιτεινομένης της σημασίας αυτής με την πρόθεση Εν. Στο Ομηρικό λεξικό Ι.Πανταζίδου, γράφει:<< (Τολμώμεν να εμμείνωμεν εις την συνήθη ετυμολογίαν, ήν αποδέχεται και ο Κούρτιος, μικρόν τι μόνον την ερμηνείαν τροποποιούντες: η λ.εννέα και καθ'εαυτήν και εν συνθέσει λαμβάνεται ώς στρογγύλος αριθμός, ώς παρά τοις μετέπειτα τό δέκα. Κατά δέ τάς περιστάσεις άλλοτε μέν φυλάττει τήν κυρίαν αυτού σημασίαν ώς εν τω λ 311 καί τ 179. άλλοτε δέ λέγεται υπερβολικότερο αντί τού παλαιός, οίον <<βούς εννέωρος>> δέκα χρόνων βόδι, κ19, <<σίαλοι εννέωροι>> κ390 <<άλειφαρ εννέωρον>> δέκα χρόνων άλειμμα, Ε •. άλειφαρ σιάλου εννεώρου, άλειμμα παλαιού, μεγάλου χοίρου, Σ351).

Δια της συνιζήσεως τού εω θεωρείται η λέξη πάντοτε τρισύλλαβος>>. Όταν πρόκειται για ζώα δηλαδή το εννέα πρέπει να νοηθεί γενικώς ως στρογγυλός αριθμός (<<ασκόν βοός εννεώρειο>>, ασκί από εννιάχρονο [δηλ. ακμαίο, ώριμο, μεγάλο] βόδι, Ομ.Οδ.).Κατά τον Αριστοτέλη, εννέωρος = πεντέτηρος, πέντε ετών, γιατί τη λέξη ώρος θεώρησε ως σημαίνουσα όχι ένα έτος, αλλά μισό. (εγκ.Παπ-Λαρ-Μπρ).

Για την λέξη οαριστής θεώρησαν ότι προέρχεται από το οαρίζω, και ότι σημαίνει: φίλος με τον οποίο συναναστρέφεται και συνδιαλέγεται κανείς με εμπιστοσύνη και ειλικρίνεια, συνομιλητής, σύντροφος, επιστήθιος φίλος.

Παρατηρούμε ότι όλοι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχουν ακολουθήσει την ερμηνεία τού Πλάτωνα, παρά το ότι βλέπουν οι περισσότεροι, πως δεν είναι σωστή. Πράγματι έχουν δίκιο αυτοί πού έδειξαν δυσπιστία στην ερμηνεία τού μεγάλου σοφού.

Ο Πυθαγόρειος και Ορφικός, συγγενής από μητέρα στον Σόλωνα, Πλάτων, στου οποίου τα κείμενα διακρίνω περιγραφή των βασικών αρχών της θεωρίας της σχετικότητας με όλα τα διανοητικά παιγνίδια που εισήγαγε στην επιστήμη, σκοπίμως έδωσε λανθασμένη ερμηνεία στα σημεία εκείνα πού θυμίζουν έστω και μετά από χίλια χρόνια, την παντοδυναμία του Μίνωα και την επιρροή του σαν πλανητάρχης επί των Αθηνών.

Στην πρόταση πού έχομε παραπάνω η σωστή ερμηνεία τής λέξης εννεωρός είναι θαλασσοκράτορας, και της λέξης οαριστής, αρχιερέας. (Ετυμολογική ανάλυση των δύο αυτών λέξεων, η οποία ισχύει μόνο για την συγκεκριμένη πρόταση, παρουσιάζομε στο τέλος αυτού του άρθρου). Είναι ελάχιστες έως μηδενικές οι πιθανότητες, να μην γνώριζαν την σωστή ερμηνεία, ένας Πλάτων πού διατυπώνει αρχές της θεωρίας της σχετικότητας, και ένας Αριστοτέλης από τον οποίο όπως λεει ο μεγαλοφυείς πυρηνικός φυσικός και μηχανολόγος Γ.Γκιόλβας, την μελέτη για την <<φωτοδέσμη του πλάσματος>> την εμπνεύσθηκε αποκωδικοποιώντας τα κείμενα του, την εποχή πού παράλληλα προσπαθούσε και η ΝΑΣΑ.

Οι εν λόγω σοφοί έκρυβαν μία εμπάθεια προς την Κρήτη και ιδικά σε κάθε τι πού τους θύμιζε την παντοδυναμία του Μίνωα και του επιτελείου του σε κάθε τομέα. Στο μόνο σημείο πού εξανάγκης επαινούσαν την Κρήτη ήταν η νομοθεσία, και αυτό γιατί γνώριζαν σαν Ορφικοί ότι ο μέγας νομοθέτης Σόλων, είχε μυηθεί και ορκισθεί στα Ορφικά των Φαιστίων, όπως διαβάζομε στο Ελληνικό κείμενο που είναι γραμμένο, μεταξύ άλλων, στο δίσκο της Φαιστού, με ένα αλφάβητο 15 φθογγογραμμάτων σε 25 διαφορετικά σχήματα, εκ των οποίων τα 12 είναι Κρητικά, 6 δε από αυτά συναντούμε στην μεγάλη επιγραφή της Γόρτυνας. Επίσης μερικά από αυτά βλέπομε στις πελασγικές-ετεοκρητικές πινακίδες της Πραισού. Υπάρχουν όμως και γράμματα τα οποία έχουν βρεθεί εκτός Κρήτης. Μάλλον θάπρεπε να τα λέμε Κρητικά, όπως το βιτόσχημο Ε, που ονομάζεται Μεγάρων-Συκιώνος. Το βιτόσχημο Ε, βλέπομε δύο φορές στο δίσκο της Φαιστού, ένα σε κάθε πλευρά, και μιά φορά στην πέτρα των Μαλίων. (σχετικά άρθρα μας στα φύλλα της ΠΑΤΡΙΔΑΣ 22,23,24/4/98 και 16,17/5/98).

Aλλά γνώριζαν επίσης πως μετά την επίσκεψη του Σόλωνα στην Κρήτη, στην Αθήνα εισήχθηκαν νέες τεχνολογίες, νέες επιστημονικές γνώσεις, οι οποίες επηρέασαν πλέον την πολιτική τού Πεισίστρατου στην Αθήνα αλλά και σ'όλο τον τότε αρχαίο κόσμο πού βρισκόταν υπό την επιρροή των Αθηναίων. Όλοι οι συγγραφείς (αρχαίοι και νέοι) αναφέρουν τις μεγάλες αλλαγές πού έγιναν στην ηπειρωτική Ελλάδα από τον Σόλωνα και μετά, σε όλους τους τομείς. Οι αρχαίοι έκρυψαν την επίσκεψη του Σόλωνα στην Κρήτη, έτσι οι νεώτεροι αγνοώντας το, δεν μπόρεσαν ποτέ να δικαιολογήσουν την ξαφνική αλλαγή του Πεισίστρατου και του μαντείου των Δελφών, το οποίο βοήθησε στην εξάπλωση των Ορφικών γνώσεων πού είχε αποκτήσει ο Σόλων στην Φαιστό. Από τις γνώσεις θα αναφέρω μία: Ο Σόλων ήταν αυτός πού μετά την επίσκεψη του στην Κρήτη εισήγαγε ημερολόγιο βασισμένο στο ηλιακό έτος του οποίου η διάρκεια είναι 365,25 ημέρες περίπου, το διάστημα δηλαδή που σύμφωνα με τη γεωκεντρική αντίληψη της εποχής χρειάζεται ο ήλιος για να επανέλθει στο ίδιο σταθερό σημείο. Επίσης να αναφέρω ότι τα ηλιακά ωρολόγια που τοποθετούντο στους δημόσιους χώρους έχουν σχέση με τον διπλό πέλεκυ των πρώτων μεγάλων αστρονόμων μινωϊτών. <<Το ανάλημμα τού ηλιακού ωρολογίου έφερε δύο καμπύλες γραμμές από τις οποίες αυτή πού βρισκόταν πιο κοντά στη βάση του γνώμονα συνέπιπτε με την πορεία της άκρης της σκιάς κατά το θερινό ηλιοστάσιο ενώ η δεύτερη έδειχνε την πορεία κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, και οι δύο καμπύλες μαζί δίνουν το σχήμα του διπλού πελέκεως>> (Περισκόπιο της επιστήμης.τ.179).

Στο πιθάρι από την Κνωσό που βλέπομε ζωγραφισμένους διπλούς πέλεκεις και ρόδακες, δε είναι τίποτε άλλο από γραφικές παραστάσεις ηλιακών ωρολογίων. H σχέση της γραφικής αυτής παράστασης με τον Ήλιο έκανε τον διπλό Πέλεκυ να θεωρείται σύμβολο της αφθονίας των αγαθών και να κατασκευάζονται μεταλλικοί διπλοί πέλεκεις οι οποίοι χρησιμοποιούντο σε μεταμινωϊκές εποχές ως τελετουργικά όργανα. Πιθάρι του ίδιου μινωικού εργαστηρίου με την ίδια ζωγραφική, έχει βρεθεί στην περιοχή <<Μπίμινι>>, στα νησιά Μπαχάμες, λίγες δεκάδες μίλια από τις ανατολικές ακτές της Αμερικής, φωτογραφία του οποίου έχει η Ενριέτα Μέρτζ στο βιβλίο της <<Ατλαντίς>>, έκδοσης 1976.

Επίσης διπλοί κρητικοί πέλεκεις έχουν βρεθεί στην πολιτεία Ουισκόνσιν και Οχάιο των Ηνωμένων πολιτειών.

Η οικουμενικότητα που δόθηκε από τους μινωϊτες και τους μυκηναΐους στον διπλό πέλεκυ, οφείλεται στη χρησιμότητα που είχε το όργανο που παρίστανε, ως αστρονομικό και ναυτικό, για την κατάκτηση των πέντε ηπείρων με τον ανεπανάληπτο στόλο τους. Ένα όργανο προσανατολισμού στο χώρο και τον χρόνο, που είχε γι'αυτούς μεγαλύτερη αξία από τα πλοία, όπως φαίνεται στις διάφορες παραστάσεις με τελετές, αφού χωρίς αυτό δεν θα υπήρχε θαλασσοκρατορία και παντοκρατορία. Εδώ μιάς και ανάφερα το Σόλωνα, να θέσω ένα ερώτημα, μετά από ορισμένες σκέψεις. Γνωρίζομε ότι αναφέρουν, πως ο Πεισίστρατος ήταν αυτός πού πρώτος κατέγραψε τα Ομηρικά έπη, λογοκρίνοντας τα (παραλείποντας τα αναφερόμενα σε αρκετά μέρη και μαντεία της ηπειρωτικής Ελλάδας) ή προσθέτοντας κατά το συμφέρον του (νεών κατάλογος). Επίσης γνωρίζομε ότι την πατρότητα του Ομήρου διεκδικούν αρκετά νησιά του ανατολικού Αιγαίου και μερικές πόλεις της δυτικής Μικράς Ασίας. Μεταγενέστεροι τον θεωρούν Κρητικό ή ακόμα και Κύπριο. Αυτά όλα τα συμπεράσματα οφείλονται στην ποικιλία των διαλέκτων της Ελληνικής γλώσσας, με την οποία έχουν γραφεί τα Ομηρικά έπη. Μήπως λοιπόν ο Όμηρος είναι ο Σόλωνας και τα έπη γράφτηκαν από αυτόν, ακούγοντας διηγήσεις ντόπιων από τα μέρη που επισκέφθηκε, στην διαλεκτό τους; Γνωρίζομε ότι ο Σόλων επισκέφθηκε ταξιδεύοντας, τους Σόλους στην Κύπρο, την Αίγυπτο στην οποία κατά την γνώμη μου έψαχνε να βρει τα Μινωικά αρχεία, τις Σάρδεις στην Λυδία, όπου είπε στον Κροίσο; το γνωστό <<μηδένα προ του τέλους μακάριζε>>, τις πόλεις του ανατολικού Αιγαίου και όπως μαθαίνομε τώρα από τον δίσκο της Φαιστού, την Κρήτη. Η γλώσσα στα έπη του Ομήρου προέρχεται από τις διαλέκτους του 8ου-7ου π.Χ. αιώνα, δεν σημαίνει όμως αυτό ότι τότε και γράφτηκαν. Διότι από τα μέρη που πέρασε ο Σόλων, και σήμερα ομιλείτε η Ομηρική γλώσσα, όπως στα ορεινά της λεξιπλάστισας Κρήτης (στην οποία οφείλει η Ελληνική γλώσσα τις περισσότερες λέξεις, από την Μινωική εποχή) και στην Κύπρο.

Μινωϊκή Διαδρομή

Ο ΔΙΑΣ, Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ  Η ΜΙΝΩΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Του Α. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

Διευθυντή Υπ.  Πολιτισμού και Τουρισμού

Διάβασα στην  εφημερίδα «ΠΑΤΡΙΣ» (Ηράκλειο,  8-5-2012) ότι «στις 13 Μαΐου αναβιώνει η πλατωνική διαδρομή του Μίνωα από την κρητική ενδοχώρα προς το Ιδαίον Άντρο μέσω Κρουσώνα και της Ζωμίνθου , την οποία διοργανώνουν ο δήμος Μαλεβιζίου και ο Πεζοπορικός Όμιλος Ηρακλείου...» και δεν πίστευα στα μάτια μου, γιατί  η εν λόγω διαδρομή έχει αναβιώσει εδώ και καιρό σε άλλη διαδρομή από τους Δήμους Οροπεδίου Λασιθίου (Δικταίο Άντρο) και Καστελίου (Λύκτος). Η διαδρομή αυτή, που είναι και η σωστή, όπως θα δούμε πιο κάτω, είναι από την Κνωσό μέχρι το Δικταίο Άντρο, μέσω της αρχαίας πόλης της Λύκτου. Μάλιστα η διαδρομή αυτή γίνεται μέσω πετρώδους δρόμου, που σήμερα έχει εγκαταλειφτεί, όμως σώζεται σε καλή κατάσταση στα περισσότερα σημεία του.

Νόμισμα Κνωσού με το Μίνωα και την Αριάδνη, 3ος αι. π.Χ..

Υπενθυμίζω, με όλο το σεβασμό, στους ως άνω διοργανωτές και ιδιαίτερα στους δημάρχους Μαλεβιζίου και Ανωγείων  ότι  οι τόποι τους έχουν και πολύ ωραία αξιοθέατα και πολύ μεγάλη ιστορία, όμως άλλο αυτό και άλλο το που βρισκόταν το σπήλαιο του Διός, γιατί οι αρχαίοι συγγραφείς:  Όμηρος, Διονύσιος Αλικαρνασσεύς,   Απολλώνιος, Απολλόδωρος κ.α., αναφέρουν ξεκάθαρα ότι το σπήλαιο του Διός, όπου ο Μίνωας πήγαινε  να πάρει τους νόμους του πατέρα του Δία, δε βρισκόταν στον Ψηλορείτη ή στο Μαλεβίζι, αλλά στο όρος Δίκτη, όπου και η αρχαία πόλη Λύκτος, πρβ:

«Ομιλητής έφη γενέσθαι του Διός και φοιτών (ο Μίνως) εις το Δικταίο Όρος, εν ω τραφήναι τον Δία μυθολογούσιν οι Κρήτες υπό των Κουρήτων έτι νεογνόν όντα, κατέβαινεν εις το ιερόν ‘Αντρο και τους νόμους εκεί συνθείς εκόμιζεν, ους απέφαινεν παρά του Διός λαμβάνειν». (Διονύσιος Αλικαρνασεύς)

 «Δάκτυλοι Ιδαίοι Κρηταιέες, ους ποτέ νύμφη Αγχιάλη Δικταίο ανά σπέος,….» (Απολλώνιος Αργοναυτικά Α 1125 – 1135)

«oργισθείσα δε επί τούτοις Ρέα παραγίνεται μεν εις Κρήτη, οπηνίκα τον Δία εγκυμονούσα ετύγχανε, γεννά δε εν τω άντρω της Δίκτης Δία.  (Απολλόδωρος Βιβλιοθήκη  Α, 1, 7)

«Μυθεύουσιν εν Κρήτη γενέσθαι την Διός τέκνωσιν επί της Δίκτης, εν η και απόρρητος γίνεται θυσία» (Αγαθοκλής) 

«πέμψαν δ’ ες Λύκτον, Κρήτης ες πίονα δήμον.

Οππότ’ άρ οπλότατον παίδων ήμελλε τεκέσθαι,

Ζήνα μέγαν,…. ένθα μιν ίκτο φέρουσα θοήν δια νύκτα μέλαιναν

πρώτην ες Δίκτον’ (Θεογονία 476 –485, εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ, έτος 1938

Ιώ. Μέγιστε Κούρε, χαίρε μοι / Κρόνιε, παγκρατές γάνους,

βέβακες δαιμόνων αγώμενος/ Δίκταν ές ενιαυτόν έρπε και γέγαθι μολπά  (Ύμνος «Εις Διαν»   1 – 17)

Σημειώνεται επίσης ότι

Α) Ο Πλάτωνας δεν κατονομάζει το συγκεκριμένο μέρος της Κρήτης που βρίσκεται το σπήλαιο του Διός, άρα κακώς λέγεται ο χαρακτηρισμός «πλατωνικός δρόμος ή διαδρομή Μίνωα», πρβ: «Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν ενενήντα πόλεις, στις οποίες, ανήκει και η Κνωσός, μεγάλη πόλη, όπου ο Μίνωας βασίλευε, ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία.  … Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννιά χρόνια κι έμενε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία, από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από τον Δία την προηγούμενη φορά.» (Πλάτων, Μίνως, 319 – 320)

Η Ευρώπη του Διός

Ο ΜΥΘΟΣ ΔΙΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗΣ  

- ΓΕΝΝΗΣΗ ΜΙΝΩΑ 

1. Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ – ΜΙΝΩΑ

Α. Η απαγωγή της Ευρώπης από το Δία – γέννηση Μίνωα

Σύμφωνα με το μύθο των Ελλήνων, γιατί υπάρχει και ο μύθος των Περσών (βλέπε πιο κάτω), η Ευρώπη ήταν αδελφή του Κάδμου, ιδρυτή της Θήβας και κόρη του Αγήνορα και της Τηλεφάσας, ηγεμόνων ενός ελληνικού νησιού με το όνομα Φοινίκη δυτικά της Ελλάδας και πιο πέρα από τη Σικελία, στη θάλασσα της Τύρου.

Δίδραχμο Γόρτυνας, 200 π.Χ., με κεφαλή Δία και το Δία μεταμορφωμένο σε ταύρο Δία απάγει την Ευρώπη στην Κρήτη.

 Όταν μεγάλωσε, μια μέρα πήγε στα λιβάδια της παραλία, για να παίξει με τις φίλες της και να μαζέψει λουλούδια. Εκεί συνάντησε το θεό Δία. Εκείνον αμέσως τον χτύπησε ο Έρωτας και για να την πλησιάσει μεταμορφώθηκε σε ήρεμο, εύσωμο και δυνατό ταύρο και πήγε δίπλα της κάνοντας δήθεν ότι βόσκει, σκεφτόμενος με τι τρόπο θα την κατακτούσε. Εκείνη τότε πλησίασε τον ταύρο - Δία και άρχισε να τον χαϊδεύει γοητευμένη από την ωραία κορμοστασιά  του και τη μυϊκή του δύναμη. Σε λίγο δε δίστασε και να τον ιππεύσει.  Τότε αυτός άρχισε να τρέχει  με αστραπιαία ταχύτητα. Η Ευρώπη έκλαιγε,  μα δεν μπορούσε να πηδήσει, γιατί φοβόταν μη σκοτωθεί. Ο μεταμορφωμένος σε ταύρο θεός διέσχισε  τη θάλασσα συνοδευόμενος από Τρίτωνες και Νηρηίδες και έφτασε στην Κρήτη. Όταν  επιβιβάστηκε στο νησί, ο ταύρος δεν φαινόταν πια, αλλά ο Δίας πήρε από το χέρι την Ευρώπη και την οδήγησε στο Δικταίον άντρο, κατακόκκινη και με το βλέμμα χαμηλωμένο γιατί είχε πια καταλάβει που πήγαινε. Καρπός των ερωτικών ενώσεων του Δία και της Ευρώπης στην Κρήτη ήταν  ο Μίνωας και ο Ραδάμανυς.

Στατήρας Γόρτυνας, 320-270 π.Χ., με την Ευρώπη στο πλάτανο  και το  μεταμορφωμένο σε ταύρο Δία

Αργότερα, όταν ο Δίας εγκατέλειψε την Ευρώπη και πήγε και στον Όλυμπο, η Ευρώπη πήρε για δεύτερο σύζυγό της το βασιλιά της Κρήτης Αστέρωνα, που υιοθέτησε και τα παιδιά που είχε αποκτήσει αυτή από το Δία. Μετά το θάνατο του βασιλιά Αστέριου, το θρόνο της Κρήτης πήρε ο μεγαλύτερος από τους θετούς γιους του, ο  Μίνωας, ο οποίος έγινε ο πρώτος Έλληνας θαλασσοκράτορας και νομοθέτης.

Σύμφωνα με το Λουκιανό, η πρώτη ερωτική ένωση του Δία και της Ευρώπης έγινε στο Δικταίο άντρο (= το σπήλαιο όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Δίας. («επεί δε επέβη τη νήσω (Κρήτη) ο μεν ταύρος ουκέτι εφαίνετο, επιλαβόμενος δε της χειρός o Ζεύς απήγε την Ευρώπην εις το Δικατίον άντρον ερυθριώσαν και κάτω ορώσαν….( Λουκιανός Σαμωσατέας, Ενάλιοι Διάλογοι, 15, 4))

Αντίθετα σύμφωνα με την παράδοση των Γορτυνίων, η ερωτική ένωση του Δία και της Ευρώπης έγινε στην περιοχή της Γόρτυνας, στη σκιά ενός πλατάνου που από τότε παρέμεινε αειθαλής, κάτι που αποτυπώνεται σε πάρα πολλά νομίσματά της πόλης αυτής.

Παιδιά του Δία και της Ευρώπης, σύμφωνα με τον Όμηρο, ήταν μόνο ο Μίνωας και ο Ραδάμανθυς (παρέβαλε και ότι μόνο αυτοί οι δυο φέρονται και ως κριτές στον Άδη των Ελλήνων):  «μηδέ του κοσμολόητου Φοίνικα την κόρη ως αγαπούσα, που το Ραδάμανθη μου γέννησε και τον ισόθεο Μίνω» (Ιλιάδα Ξ 310 – 322)

Αντίθετα, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, παιδιά όχι του Δία, αλλά ενός Έλληνα κρητικού, που δεν αναφέρει το όνομά του, και της Ευρώπης  ήταν ο Μίνωας και ο Σαρπηδόνας.

 Σύμφωνα, όμως, με τον Όμηρο, ο Σαρπηδόνας ήταν γιος του Δία και της Λαοδάμειας, κόρης του Βαλλεροφόντη, του ήρωα  και ηγεμόνα της Λυκίας.

«Τρία παιδιά απ' αυτήν ανάστησε μετά ο Βελλεροφόντης, τον Ίσαντρο και τον Ιππόλοχο, στερνά τη Λαοδάμεια. Μαζί της πλάγιασε ο βαθύγνωμος ο Δίας, κι η Λαοδάμεια το χαλκαρματωμένο γέννησε ισόθεο Σαρπηδόνα» (Ιλιάδα Ζ 199 – 200)

Τα Χρώματα του Νέστορα

Μαβιές θάλασσες και μάχες σε μενεξεδί φόντο έχουν αποκαλυφθεί στους τοίχους του περίφημου ανακτόρου του Νέστορα στην Πύλο. Η καταγραφή και η επανεξέταση του υλικού από τις παλιές ανασκαφές και μελέτες που γίνονται τα τελευταία χρόνια με τη χρήση των σύγχρονων τεχνικών έχουν αρχίσει να ανατρέπουν πολλά από τα θεωρούμενα ως τώρα δεδομένα όχι μόνο στη μυκηναϊκή ζωγραφική αλλά και σε αυτήν της Κρήτης και της Σαντορίνης. Μήπως τελικά όλες αυτές οι τοιχογραφίες που πιστεύουμε ακράδαντα ότι είναι νωπογραφίες δεν είναι τελικά τέτοιες; Και γιατί οι ζωγράφοι της Πύλου έβαφαν τη θάλασσα και τις πολεμικές σκηνές πορφυρές; Ηθελαν άραγε να συμβολίσουν τον οίνοπα πόντο του δειλινού ή τον πορφύρεο, ένδοξο, θάνατο που αναφέρει και ο Ομηρος; Απαντήσεις στις σελίδες που ακολουθούν.

Ενας θησαυρός που βρισκόταν κρυμμένος στην αποθήκη του Μουσείου της Χώρας στην Πύλο έχει έρθει στο φως εδώ και μερικά χρόνια. Χιλιάδες κομματάκια από τοιχογραφίες που κάποτε κοσμούσαν το ανάκτορο του Νέστορα έχουν βγει από τα κιβώτια όπου ήταν φυλαγμένα - και ξεχασμένα - επί δεκαετίες και μελετώνται εξονυχιστικά από τους επιστήμονες οι οποίοι σιγά-σιγά συνθέτουν ένα παζλ αρκετά διαφορετικό από την εικόνα που είχαμε ως τώρα για τη ζωγραφική των Μυκηναίων. «Καινούργια» χρώματα και συνδυασμοί που ξεφεύγουν από τα θεωρούμενα καλλιτεχνικά ειωθότα της συγκεκριμένης περιόδου, όπως και η διαπίστωση ότι δεν πρόκειται για νωπογραφίες (fresco) όπως υπαγόρευε η κρατούσα άποψη, είναι μερικές από τις ανακαλύψεις που έχουν έρθει να ανατρέψουν τα δεδομένα. Αυτές μαζί με άλλα νέα ευρήματα που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια από τις Μυκήνες, το Αργος, τη Βοιωτία και άλλες θέσεις του μυκηναϊκού πολιτισμού συγκεντρώθηκαν σε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Υπό τον τίτλο «Mycenaean Wall Painting in Context» ο εξαιρετικής αισθητικής τόμος είναι ο πρώτος που μελετά τη μυκηναϊκή ζωγραφική στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής της και αναμένεται να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τους μελετητές και όχι μόνο.

Η ιστορία των ανατροπών της Πύλου ξεκίνησε λίγο πριν από το γύρισμα του 21ου αιώνα, στο πλαίσιο του Pylos Regional Archaeological Project (PRAP), ενός διεπιστημονικού προγράμματος για την αρχαιολογική διερεύνηση του λόφου του Εγκλιανού και του Ανακτόρου του Νέστορα, με διευθυντή τον Τζακ Ντέιβις, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι των Ηνωμένων Πολιτειών. Στην «ομπρέλα» αυτού του μεγάλου προγράμματος το Hora Apotheke Reorganisation Project (HARP), με επικεφαλής τη Σάρον Στόκερ, από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι, ανέλαβε να «βάλει τάξη» στην αποθήκη του Μουσείου της Χώρας και στα ευρήματα από τις ανασκαφές του Καρλ Μπλέγκεν που είχαν ξεκινήσει το 1939 και συνεχίστηκαν στις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Προς έκπληξή τους οι επιστήμονες ανακάλυψαν χιλιάδες σπαράγματα τοιχογραφιών, τα οποία στη συντριπτική πλειονότητά τους δεν είχαν μελετηθεί από τον διάσημο αμερικανό αρχαιολόγο και τους συνεργάτες του. Ετσι κάλεσαν τη Χαρίκλεια Μπρεκουλάκη, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών που ειδικεύεται στη μελέτη της αρχαίας ζωγραφικής, προκειμένου να καταγράψουν και να αναλύσουν όλο αυτό το υλικό. Τις αναλύσεις με φασματομετρία ακτίνων Χ (XRF) ανέλαβε ο Ανδρέας Καρύδας από το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος.

Οι νέες τεχνολογίες έφεραν ανατροπές

Το 1969 η αρχαιολόγος Μέιμπελ Λανγκ, συνεργάτις του Μπλέγκεν, είχε δημοσιεύσει σε συνεργασία με τον καλλιτέχνη Πιτ ντε Γιονγκ ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των τοιχογραφιών του ανακτόρου το οποίο ως σήμερα αποτελεί έργο αναφοράς. Οπως όμως διαπιστώθηκε, αυτό το δείγμα ήταν εξαιρετικά μικρό. «Είδαμε ότι συνολικά έχουν ανασκαφεί περίπου 20.000 σπαράγματα τοιχογραφιών» λέει στο «Βήμα» η Χαρίκλεια Μπρεκουλάκη. «Από αυτά είχαν μελετηθεί μόνο γύρω στα 300». Χρησιμοποιώντας τις σύγχρονες τεχνικές που δεν είχαν στη διάθεσή τους ο Μπλέγκεν και οι συνεργάτες του (ισχυρά μικροσκόπια και στερεοσκόπια, φωτογραφία υψηλής ανάλυσης XRF, ανάλυση PIXE, ανάλυση μικροσκοπικών δειγμάτων κ.ά.), οι επιστήμονες είδαν τα ευρήματα κυριολεκτικά με άλλα μάτια. Εκτός του ότι έφεραν στο φως άγνωστες ως τώρα τοιχογραφίες, επανεξέτασαν και το υλικό που είχε ήδη μελετηθεί και κατέληξαν σε ορισμένες σημαντικές αναθεωρήσεις. Αυτό γιατί, αν και οι αναλύσεις τους σε γενικές γραμμές επιβεβαίωσαν τις προγενέστερες έρευνες, παράλληλα αποκάλυψαν και κάποια αναπάντεχα μυστικά. «Για τα μέσα που διέθεταν τη δεκαετία του 1960 η Μέιμπελ Λανγκ και ο Πιτ ντε Γιονγκ έκαναν εκπληκτική δουλειά» λέει η κυρία Μπρεκουλάκη. «Το έργο τους είναι ένα εξαιρετικό πόνημα για την εποχή του και εξακολουθεί να είναι σε γενικές γραμμές έγκυρο. Εμείς απλώς διορθώσαμε, εντός εισαγωγικών, ορισμένα σημεία».

Αβγοτέμπερες αντί για φρέσκο

Ποιες ήταν οι «διορθώσεις» που προέκυψαν από τη σύγχρονη έρευνα; Η πιο ανατρεπτική διαπίστωση, η οποία ενδέχεται να αλλάξει την κρατούσα αντίληψη γενικότερα για την αιγαιακή ζωγραφική - όχι μόνο, δηλαδή, του μυκηναϊκού αλλά και του κυκλαδικού και του μινωικού πολιτισμού -, αφορά την τεχνική που εφήρμοζαν οι αρχαίοι καλλιτέχνες. «Αναλύσαμε πολλά δείγματα και διαπιστώσαμε ότι σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχουν οργανικά συνδετικά, όπως αβγό, ζωική κόλλα, φυτικά κόμμεα. Ετσι λοιπόν είδαμε ότι ζωγράφιζαν κυρίως με αβγοτέμπερα και χρησιμοποιούσαν επίσης αυτά τα κόμμεα. Δεν είμαστε ακόμη βέβαιοι για τον ρόλο που είχαν τα τελευταία, ίσως τα χρησιμοποιούσαν για να δώσουν περισσότερη πλαστικότητα ή σαν προστατευτικό στρώμα από πάνω, πάντως σίγουρα δεν πρόκειται για νωπογραφία» εξηγεί η ερευνήτρια. «Παρά το γεγονός ότι όλοι πιστεύαμε πως η τεχνική της αιγαιακής ζωγραφικής είναι το φρέσκο, όπως φάνηκε, δεν μπορούμε να μιλάμε για φρέσκο σε όλες τις περιπτώσεις. Προσωπικά πιστεύω ότι μάλλον σπανίως εφαρμοζόταν η τεχνική της νωπογραφίας και ίσως όχι συνειδητά». Μετά τη διαπίστωση αυτή οι ερευνητές έχουν αρχίσει να αναλύουν δείγματα από τις Μυκήνες και από άλλες θέσεις στα οποία και πάλι εντοπίζουν αβγό (τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμη). Μια άλλη διεθνής ομάδα επιστημόνων εξετάζει επίσης τις τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη και φαίνεται να έχει ανάλογα αποτελέσματα. Σημαίνει αυτό ότι ίσως και οι  περίφημες μινωικές νωπογραφίες δεν είναι τελικά τέτοιες; «Αυτές θεωρείται ότι είναι φρέσκο» απαντά η κυρία Μπρεκουλάκη «αλλά εγώ βάζω και εκεί ένα ερωτηματικό. Νομίζω ότι θα πρέπει να μελετηθούν για να διαπιστωθεί τι ακριβώς είναι».

Μοβ και ροζ στην παλέτα των αρχαίων

Οι άλλες ανατροπές που προέκυψαν είχαν να κάνουν με τα χρώματα. Οπως μας λέει η ερευνήτρια, επηρεασμένοι από τη μινωική και την κυκλαδική ζωγραφική που χρησιμοποιούσε έντονες αντιθέσεις σε κόκκινο - κίτρινο - μπλε, οι παλαιοί μελετητές είχαν ερμηνεύσει έτσι και τα χρώματα των μυκηναϊκών τοιχογραφιών της Πύλου. «Εβλεπαν ένα ιώδες και δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι είναι πορφύρα, νόμιζαν ότι ήταν αλλοιωμένο μπλε» αναφέρει. «Ή έβλεπαν ένα καφέ και νόμιζαν ότι ήταν αλλοιωμένο κόκκινο». Οι σύγχρονες αναλύσεις όμως έδειξαν ότι η παλέτα των καλλιτεχνών της Πύλου ήταν πολύ πιο εξεζητημένη και ειδικά στις μεταγενέστερες φάσεις του ανακτόρου η αισθητική φαίνεται να αλλάζει. Οι ζωγράφοι της Πύλου χρησιμοποιούσαν κυρίως συμπληρωματικά χρώματα, χωρίς έντονες αντιθέσεις, και είχαν αδυναμία  στις γήινες, καφετιές αλλά και στις ροζ και μοβ αποχρώσεις. Ετσι, για παράδειγμα, μια σκηνή μάχης που ανήκει στις «εμβληματικές» τοιχογραφίες του ανακτόρου του Νέστορα και ήταν ως τώρα γνωστή με το μπλε φόντο που της είχε αποδώσει ο Πιτ ντε Γιονγκ έγινε πλέον... μενεξεδί!

Πορφύρα, η επίσημη

«Κάτι που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχετικά με τα υλικά και τις τεχνικές των Μυκηναίων είναι ότι διαπιστώσαμε ευρεία χρήση πορφύρας» λέει η κυρία Μπρεκουλάκη. «Η πορφύρα έχει ταυτιστεί σε τοιχογραφίες στο Ακρωτήρι, αλλά εκεί την είχαν χρησιμοποιήσει πολύ φειδωλά, για να δηλώσουν κάποιες λεπτομέρειες. Στην Πύλο όμως βρήκαμε πάρα πολλά κομμάτια που κυμαίνονται από παλ ροζ ως σκούρο πορφυρό και μοβ, όλη την γκάμα δηλαδή των ιωδών. Είδαμε ότι είναι χρώματα οργανικής προέλευσης και ταυτίστηκε και η κοχυλιακή πορφύρα». Οπως προσθέτει, αυτή η εκτεταμένη χρήση πορφύρας, που αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ανακτόρου της Πύλου, δεν παρατηρείται σε όλα τα δωμάτια. Φαίνεται - και αυτό υποδηλώνει ότι της έδιναν ιδιαίτερη αξία - να προτιμάται στους «επίσημους» χώρους όπου υποδέχονταν το κοινό, όπως η Αίθουσα του Θρόνου ή η έδρα του λαFαγέτα (ra-wa-ke-ta), του αρχηγού του στρατού. Στα δωμάτια αυτά όμως έχει χρησιμοποιηθεί σε αφθονία, στο βάθος της σύνθεσης, στα ρούχα ή για να δηλώσει λεπτομέρειες.

Μαβιά η θάλασσα την ώρα του απόπλου;

Η πιο ιδιαίτερη χρήση της πορφύρας που ανακαλύφθηκε στην Πύλο είναι στο χρώμα της θάλασσας. «Βρήκαμε την πορφύρα και για να δηλωθεί η θάλασσα» λέει η κυρία Μπρεκουλάκη. «Οπου αλλού έχουμε θάλασσα, στη μινωική ζωγραφική και στη ζωγραφική της Θήρας, είναι πάντοτε με αιγυπτιακό μπλε, ενώ στην Πύλο βάζουν αυτό το ιώδες και κάνουν τα πλοία καστανά, χρησιμοποιούν δηλαδή συμπληρωματικά χρώματα. Αυτό είναι ενδιαφέρον και παράλληλα εγείρει κάποια ερωτηματικά» υπογραμμίζει, κάνοντας έναν συσχετισμό με τις περιγραφές του Ομήρου για τον πορφύρεο και τον οίνοπα πόντο. Πολλοί θεωρούν ότι τα ομηρικά αυτά επίθετα δεν παραπέμπουν στο χρώμα της θάλασσας αλλά, καθώς πορφύρεος σημαίνει και ταραχώδης, στην «αγριάδα» της. Το ανάκτορο του Νέστορα όμως έρχεται να μας βάλει σε σκέψεις σχετικά με αυτή την ερμηνεία.

«Μετά το εύρημα της Πύλου ίσως μπορούμε να ισχυριστούμε ότι χρησιμοποιούσαν αυτό το ιώδες χρώμα για τη θάλασσα γιατί συνήθως η αναχώρηση των πλοίων στην αρχαιότητα γινόταν με τη δύση του ηλίου, καθώς η πλοήγηση γινόταν με τα άστρα, οπότε ίσως ήθελαν να δηλώσουν αυτή την ώρα» λέει η ερευνήτρια. «Μπορούμε όμως επίσης να πούμε ότι ήταν ένα συμβολικό χρώμα που απέδιδε ή τόνιζε τη σπουδαιότητα, ας πούμε, του στόλου της Πύλου. Απάντηση σε αυτό δεν έχουμε προς το παρόν, εκτός και αν βρούμε κάτι ακόμη για να το συνδυάσουμε». Παρά το γεγονός ότι οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη σε θέση να γνωρίζουν τι ακριβώς ήθελε να δηλώσει η πορφύρα, θεωρούν βέβαιον ότι είχε κάποιον ιδιαίτερο συμβολισμό. «Στο ίδιο δωμάτιο σε μια πολύ γνωστή σκηνή μάχης έχει χρησιμοποιηθεί το ίδιο πορφυρό σαν βάθος» επισημαίνει η αρχαιολόγος. «Αυτό μας παραπέμπει ίσως στον πορφύρεο θάνατο που αναφέρει ο Ομηρος, δηλαδή τον ηρωικό θάνατο. Στη σκηνή αυτή φαίνεται καθαρά ότι πρόκειται για μια στιγμή όπου στρατιώτες, οι Μυκηναίοι και οι εχθροί τους, θανατώνονται. Ενώ σε άλλες σκηνές όπου δεν είναι ξεκάθαρο αν είναι σκηνές μάχης ή προετοιμασίας για μάχη το βάθος είναι μπλε. Θα πρέπει λοιπόν η πορφύρα συνολικά να έπαιζε κάποιον ρόλο».

Πράσινο της φύσης, ούμπρα και ώχρα

Ενα άλλο χρώμα που ξάφνιασε τους ειδικούς ήταν το πράσινο. «Το πράσινο είναι ένα χρώμα που εθεωρείτο ότι δεν χρησιμοποιούσαν ιδιαίτερα στη μυκηναϊκή ζωγραφική, όπως επίσης εθεωρείτο ότι όταν ήθελαν να αναπαραγάγουν πράσινες αποχρώσεις αναμείγνυαν κίτρινο με μπλε. Στην Πύλο όμως βρήκαμε πράσινες χρωστικές που τις αναλύσαμε και είδαμε ότι ήταν από ορυκτά του χαλκού - μαλαχίτης, χρυσόκολλα, ατακαμίτης» αναφέρει η κυρία Μπρεκουλάκη προσθέτοντας ότι, αν και παρόντα, τα πράσινα χρώματα φαίνεται να χρησιμοποιούνται με φειδώ και πάντοτε για να δηλώσουν φυτικά στοιχεία. Αντιθέτως, οι καστανές αποχρώσεις χρησιμοποιούνταν πολύ, ιδιαίτερα για τα σώματα των ανθρώπινων μορφών. Στην γκάμα των καστανών αποχρώσεων η χρωστική έκπληξη που εντοπίστηκε στην Πύλο είναι η ούμπρα - «γήινη» χρωστική με σκούρα καφε-κόκκινη απόχρωση η οποία διαφοροποιείται από την απλή ώχρα στο ότι εκτός από σίδηρο περιέχει και μαγγάνιο. Οπως επισημαίνει η ερευνήτρια, η ούμπρα δεν ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη, έχει βρεθεί σε ελάχιστες άλλες θέσεις, όπως π.χ. στην Κέα και στην Κρήτη. «Γενικότερα προτιμούσαν την ώχρα, στην περιοχή της Μεσσηνίας όμως υπάρχουν κάποια κοιτάσματα μαγγανίου» λέει. «Στην αρχαιότητα γενικώς οι ζωγράφοι χρησιμοποιούσαν ό,τι έβρισκαν πιο κοντά τους. Βλέπουμε, δηλαδή, ότι ανάλογα με την περιοχή έχουμε και κάποια υλικά που τα έβρισκαν από μεταλλοφορίες των ορυκτών της περιοχής».

Οι σχέσεις με τους Μινωίτες
Οι μινωικές επιρροές είναι όπως αποκαλύπτεται έκδηλες, όχι μόνο στη ζωγραφική αλλά και γενικότερα στις τέχνες των Μυκηναίων. Τι μπορεί να μας πει αυτό για τις σχέσεις μεταξύ των δύο πολιτισμών; «Γνωρίζουμε πλέον ότι υπήρξε έντονη μινωική επιρροή στην εικονογραφία και στην ανάπτυξη της τεχνολογίας της τοιχογραφίας στην ενδοχώρα» λέει στο «Βήμα» η Σάρον Στόκερ από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι, επικεφαλής του προγράμματος HARP. «Πιστεύω ότι βάσει των ευρημάτων που έχουμε οι σχέσεις των δύο πολιτισμών ήταν αρκετά στενές, ιδιαίτερα στην Πύλο. Ειδικά στην αρχή της μυκηναϊκής περιόδου, όταν οι Μυκηναίοι είχαν επαφές με την Κρήτη, έπαιρναν πολλές ιδέες από τους Μινωίτες και τις μετέφεραν στην ενδοχώρα. Το βλέπουμε αυτό στα αντικείμενα που έχουν βρεθεί από την Υστερη Ελλαδική Περίοδο ΙΙ, τα οποία εμφανίζουν τεράστια μινωική επιρροή, αλλά και στην εικονογραφία. Νομίζω ότι η επαφή ήταν αρκετά στενή, υπήρχε αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Ενδεχομένως μάλιστα υπήρχαν και κάποιοι περιπλανώμενοι τεχνίτες της τοιχογραφίας οι οποίοι έρχονταν από την Κρήτη και πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους σε διάφορα μέρη της ενδοχώρας».

Η ιδέα των στενών σχέσεων και των πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ Κρήτης και Πύλου ενισχύθηκε πρόσφατα ακόμη περισσότερο με την αποκάλυψη, τον περασμένο Οκτώβριο, του ασύλητου τάφου ενός πολεμιστή που ανέσκαψαν ο Τζακ Ντέιβις και η Σάρον Στόκερ στον λόφο του Εγκλιανού, κοντά στο ανάκτορο του Νέστορα. Ο τάφος χρονολογείται γύρω στο 1500 π.Χ. (είναι δηλαδή αρκετούς αιώνες προγενέστερος του ανακτόρου) και τα πλούσια κτερίσματά του έχουν σαφείς μινωικές επιρροές. «Για τον λόγο αυτόν θεωρούμε ότι ειδικά στην πρώιμη αυτή περίοδο, γύρω στο 1500 π.Χ., υπάρχουν πολλές ενδείξεις για επαφές με τους Μινωίτες και υιοθέτηση της μινωικής εικονογραφίας, με συγκεκριμένα μοτίβα. Πιστεύω ωστόσο ότι οι Μυκηναίοι έδωσαν τη δική τους ερμηνεία στη μινωική εικονογραφία. Τα πράγματα δεν αλλάζουν μονομιάς και καθώς προχωράμε στον χρόνο βλέπουμε ότι η ζωγραφική γίνεται πιο στυλιζαρισμένη. Πήραν δηλαδή αυτά τα μοτίβα αλλά πρόσθεσαν τη δική τους άποψη σχετικά με το νόημα και τη λειτουργία τους» επισημαίνει η αρχαιολόγος, προσθέτοντας ότι κάτι ανάλογο φαίνεται και στα κτερίσματα του τάφου. «Στον τάφο βλέπουμε αντικείμενα τα οποία φαίνονται μινωικά αλλά μάλλον στην πραγματικότητα θα πρέπει να έχουν παραχθεί στην ενδοχώρα. Εχουμε αυτή την εντύπωση, όμως η ανάλυσή τους δεν έχει ολοκληρωθεί, γίνεται αυτή τη στιγμή, οπότε δεν μπορούμε ακόμη να πούμε ότι αυτό είναι το τελικό συμπέρασμά μας».

Δωμάτια και διακόσμηση
Η διακόσμηση των τοίχων φαίνεται ότι ήταν σημαντική για τους Μυκηναίους αφού κάποιας μορφής ζωγραφική έχει βρεθεί σε όλα σχεδόν τα δωμάτια του τεράστιου συγκροτήματος που αποτελεί το ανάκτορο του Νέστορα. Σε κάποιους χώρους αυτή ήταν πολύ περιορισμένη, σε άλλους όμως, όπως τα υπνοδωμάτια, ήταν εκτεταμένη, για να πάρει επικές διαστάσεις στις πιο επίσημες αίθουσες. Οσον αφορά τη θεματολογία, οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει μια προτίμηση προς τις σκηνές που σχετίζονται με τη μάχη και το κυνήγι, εκείνο όμως που είναι απολύτως σαφές είναι ότι τα θέματα επιλέγονταν ανάλογα με τον χώρο που καλούνταν να διακοσμήσουν. «Επέλεγαν συγκεκριμένα θέματα για συγκεκριμένα δωμάτια και μερικά από τα καλύτερα παραδείγματα γι' αυτό τα έχουμε στην Πύλο» λέει στο «Βήμα» ο Τζακ Ντέιβις, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι και διευθυντής του προγράμματος PRAP. «Οι σκηνές του πολέμου, για παράδειγμα, είναι συγκεντρωμένες σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του συγκροτήματος του ανακτόρου, εκεί όπου ήταν η έδρα ενός μυκηναίου αξιωματούχου που λεγόταν λαFαγέτας. Η λέξη προέρχεται από τα "λαός" και "άγω", δηλαδή ηγέτης του λαού. Ο αξιωματούχος αυτός θα πρέπει να ήταν ο στρατιωτικός ηγέτης του ανακτόρου και πιστεύουμε ότι μεγάλες ομάδες ανθρώπων θα πρέπει να συγκεντρώνονταν για να συμμετάσχουν σε γιορτές μπροστά από την αίθουσα που οδηγούσε στην έδρα του. Από εκεί όπου βρίσκονταν θα πρέπει να έβλεπαν τις σκηνές της μάχης οι οποίες είχαν ως στόχο να δώσουν έμφαση στην πολεμική δράση η οποία συνέβαλλε στην ενότητα του βασιλείου που κυβερνούσε το ανάκτορο. Ή ίσως και να τόνιζαν την απειλή του πολέμου σε περίπτωση που κάποιος προσπαθούσε να διαταράξει την ενότητα του βασιλείου».

Αντιθέτως, στην Αίθουσα του Θρόνου και στους χώρους που οδηγούν σε αυτήν κυριαρχούν θέματα που σχετίζονται με τις τελετουργίες των θυσιών. Αυτό γιατί ο άναξ, ο βασιλιάς, ήταν επίσης θρησκευτικός ηγέτης. «Οι θυσίες αποτελούν τμήμα της θρησκείας των αρχαίων Ελλήνων ήδη από εκείνη την εποχή» εξηγεί ο κ. Ντέιβις. «Πριν από μερικά χρόνια μαζί με τη Σάρον Στόκερ και μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ στη Βρετανία ανακαλύψαμε οστά από πολλές θυσίες ζώων. Επρόκειτο για μεγάλα ζώα, αγελάδες και βόδια, τα οποία είχαν καεί σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες, όπως όλα δείχνουν, σύμφωνα με το τελετουργικό των θυσιών που περιγράφει ο Ομηρος. Γνωρίζουμε επίσης από τις επιγραφές με γραμμική Β' που έχουν βρεθεί στην Πύλο ότι ο βασιλιάς και τα άλλα μέλη του ανακτόρου έκαναν θυσίες σε διαφόρους θεούς και θεές και ότι σε αυτές περιλαμβάνονταν και θυσίες ζώων». Οπως τονίζει ο αρχαιολόγος, η τέλεση των θυσιών ήταν ένα από τα καθήκοντα που είχε ο βασιλιάς ως ένας εκ των θρησκευτικών ηγετών του βασιλείου: «Συνδεόταν με την προσπάθειά του να νομιμοποιήσει την εξουσία του ή ενδεχομένως και να αυξήσει την εξουσία του επιδεικνύοντας ότι είχε την εύνοια των θεών, ότι οι θεοί προσέφεραν την εύνοιά τους στον ηγεμόνα του ανακτόρου».

Πύλος: νέες αποκαλύψεις για τη μυκηναϊκή ζωγραφική

Η χρήση πρωτοποριακών τεχνικών για τη μελέτη των τοιχογραφιών στο παλάτι του Νέστορα έφερε ανατροπές: αβγοτέμπερες αντί για νωπογραφίες, θάλασσες μενεξεδένιες αντί για γαλάζιες και μια εντυπωσιακή ποικιλία χρωμάτων

Πηγή