Η Ύβρις του Έκτορος

• 
  

Η αριστεία του Πάτροκλου:
Ο ποιητής περιγράφει με λεπτομέρειες τον οπλισμό του, την πανοπλία ουσιαστικά του Αχιλλέα.
Ο ήρωας λάμπει μέσα στα άρματα του Αχιλλέα.
Θριαμβεύει. Από την αρχή οι Τρώες νομίζοντας πως είναι ο Αχιλλέας τρομοκρατούνται και αρχίζουν να υποχωρούν πανικόβλητοι. Με εύστοχη επέμβαση σκορπίζει αυτούς που συμπλέκονταν στο πλοίο του Πρωτεσίλαου και σβήνει τη φωτιά. Ως επικεφαλής των Αχαιών όλοι καταδιώκουν τους Τρώες ως την τάφρο. Περιορίζει αυτούς ανάμεσα στην τάφρο και τα πλοία και σφάζει τους αντιπάλους τον έναν πίσω από τον άλλο – 12. Μονομαχεί με τον ξεχωριστό Σαρπηδόνα, τον σκοτώνει. Τρέπει σε φυγή τον αντίπαλο, τον οποίο καταδιώκει ως τα τείχη όπου και σκοτώνει 27 άνδρες. Όμως παραβιάζει τη συμβουλή του Αχιλλέα και δείχνει αλαζονεία, οπότε φτάνει στην ύβρη.
Συγκρούεται με τον ισχυρότερο αντίπαλο τον Έκτορα, σκοτώνει τον ηνίοχό του, Κεβριόνη.
Παρομοιώσεις – στίχοι 407-410, 482-486, 487-490
Επίσης: 705, 786, 745, 752, 757-761, 756-771 όλες παρομοιώσεις.
Τεχνική της αποτυχημένης απόπειρας 702-711, 783-788
Αποστροφή του ποιητή: τότε σου εφάνη Πάτροκλε… 787 – η συμπάθεια του ποιητή προς τον ήρωα που σε λίγο θα πεθάνει. Η φιλική αποστροφή ηχεί ωστόσο σα μάταιη προειδοποίηση, γιατί ο Πάτροκλος κοιτάζει προς τα πάνω και δεν βλέπει το γκρεμό και το αχανές βάθος που ανοίγεται μπρος του. Τη στιγμή που ο ήρωας μοιάζει ανίκητος σα θεός, μόνο ένας θεός μπορεί να συμπεράνει την ήττα του ο Φοίβος. Ακολουθεί μία άλλου είδους θεομαχία μεταξύ ενός θεού και ενός ωσεί θεού που μοιάζει δηλαδή με θεό.
789-805:
Ο ήρωας αφοπλίζεται:
Αόρατος ο Φοίβος στέκεται πίσω από τον Πάτροκλο και ξαφνικά τον χτυπά με την παλάμη στους ώμους και την πλάτη. Ο ήρωας ζαλίζεται και στριφογυρίζουν τα μάτια του από τη ζάλη.
Αφαίρεσε στη συνέχεια τα όπλα του ήρωα ο Απόλλων ξεκινώντας και πάλι από πάνω προς τα κάτω. Αφαιρείται το κράνος, το μακρύ κοντάρι με τη λόγχη (το οποίο γίνεται χίλια κομμάτια, μπορούσε να σπάσει γιατί ήταν το μόνο που δεν ανήκε στον Αχιλλέα) την ασπίδα με τον τελαμώνα της και το θώρακα που λύνεται.
Ο ποιητής επιμένει στην πτώση του κράνους, το οποίο πέφτει με γδούπο – ηχητική εικόνα- και «μολύνεται» για πρώτη φορά -795στ. Ευκαιρία λοιπόν για τον ποιητή να αναφερθεί στο όνομα του εταίρου, του Αχιλλέα που στέκει στο βάθος της εικόνας. Ο ποιητής τον θέλει παρόντα. Εξάλλου, η ουσιαστική προοπτική της αριστείας και του θανάτου του Πάτροκλου δεν είναι παρά η επιστροφή του Αχιλλέα στη μάχη. Ο Αχιλλέας λοιπόν δεν είχε –υπονοεί ο ποιητής- καμία ήττα στην πολεμική του δράση, διότι η περικεφαλαία του δεν είχε αγγίξει τη γη. Ο ήρωας στεκόταν πάντα όρθιος και κανείς εχθρός δεν είχε μπορέσει στο παρελθόν να τον καταβάλει.
799-800: προοικονομία για το σκύλεμα των όπλων του Πάτροκλου, οπότε το κράνος θα το φορέσει ο Έκτορας, αλλά και προειδοποίηση για το θάνατο του τελευταίου. Η περικεφαλαία είναι για πρώτη φορά μολυσμένη από χώμα και αίμα. Τα σημάδια του θανάτου είναι εμφανή πάνω σε αυτή. Απλώνονται σα μόλυνση πάνω στον Έκτορα, ο οποίος υπεροπτικά έχει φορέσει στο κεφάλι του το κράνος του Αχιλλέα.
Εθεοκρούσθη….: Μαζί με το θώρακα λύθηκαν και τα μέλη του ήρωα. Ο Πάτροκλος άοπλος, αποκαμωμένος, σαστισμένος παθαίνει σκοτοδίνη από το χτύπημα του θεού. Ο Απόλλωνας εγκαταλείπει τον ήρωα στο πεδίο της αποτρόπαιης πράξης. Ο ρόλος του θεού τελείωσε και τώρα είναι η σειρά των ανθρώπων.


Ο Έκτορας επαίρεται ως νικητής πάνω από τον ετοιμοθάνατο αντίπαλό του με αλαζονική διάθεση: συνηθισμένη εικόνα στην Ιλιάδα.
(823-829: πλατιά παρομοίωση: το αρπακτικό – το λιοντάρι, δηλαδή ο Έκτορας- και το θύμα του-ο αγριόχοιρος, δηλαδή ο Πάτροκλος – μάχονται για μια πηγή νερό, τελικά νικά το λιοντάρι)
Όμως: επαίρεται μετά από μία νίκη που δεν είναι ολοκληρωτικά δική του καθώς αποτελείωσε έναν άοπλο, αποκαμωμένο, τραυματισμένο ήδη αντίπαλο.
 Είναι βέβαιος πως με την εξουδετέρωση του Πάτροκλου η Τροία θα σωθεί από τον αφανισμό και οι γυναίκες της από τη σκλαβιά.
 Καυχιέται πως είναι ο σπουδαιότερος πολεμιστής ανάμεσα στους Τρώες.
 Δηλώνει πως όσο ζει ο ίδιος δε θα γνωρίσουν οι Τρώες σκλαβιά. Ειρωνεία: Πράγματι όσο ζει η Τροία δε θα πέσει, όμως θα κυριευτεί τελικά όταν αυτός θα είναι νεκρός.
 Χαιρέκακος, εκδικητικός ταπεινώνει τον αντίπαλο όταν αυτός ψυχορραγεί: τονίζει ότι απέτυχε, τον αποκαλεί δύο φορές άμυαλο, δυστυχισμένο, τον διαβεβαιώνει πως το σώμα του θα το φάνε τα όρνια –τραγική, επική ειρωνεία αφού οι ακροατές γνωρίζουν πόσο φρικτά θα κακοποιηθεί το σώμα του νεκρού Έκτορα. Διαπράττει ύβρη ο Έκτορας με την αλαζονική συμπεριφορά που επιδεικνύει και παραβιάζοντας τον ιερό θεσμό της ταφής των νεκρών. (θυμίζουμε την αντίληψη της εποχής ότι το σωμα του νεκρού έπρεπε να ταφεί με τις αρμόζουσες νεκρικές τιμές, διότι σε διαφορετική περίπτωση η ψυχή του θα βασανιζόταν περιφερόμενη και δε θα έβρισκε γαλήνη).
 Τον ειρωνεύεται πως ούτε τα όπλα του Αχιλλέα δεν τον έσωσαν ή πως ο Αχιλλέας δεν ήταν πλάι του να του συμπαρασταθεί. Ειρωνεία γιατί ο Αχιλλέας θα συμπαρασταθεί στον Πάτροκλο τιμώντας έστω τη μνήμη του μετά το θάνατό του, όταν θα σκοτώσει φρικτά τον ίδιο τον Έκτορα.
 Μέσα στην παραζάλη της αλαζονείας του ο ΄Εκτορας υποθέτει πως ο Αχιλλέας είχε δώσει εντολή στον Πάτροκλο να μη γυρίσει αν δεν σκοτώσει τον Έκτορα. Οι ακροατές γνωρίζουν τις διαφορετικές εντολές του ήρωα, αντιλαμβάνονται τα αυθαίρετα συμπεράσματα που βγάζει μές στην παραζάλη του ο ΄Εκτορας. Έτσι ο τελευταίος εκτίθεται.
 Ύβρις Έκτορα: αποτελειώνει έναν αντίπαλο χωρίς να ακολουθεί τους κανόνες της πολεμικής δεοντολογίας, επαίρεται πως είναι ο πρώτος μαχητής των Τρώων, ειρωνεύεται έναν ετοιμοθάνατο.

Έκτορας:
Αδιαφορεί για τους κανόνες της πολεμικής δεοντολογίας. Καταφέρει το τελικό χτύπημα επαιρόμενος μάλιστα σε έναν αντίπαλο που είναι ήδη αποκαμωμένος, άοπλος, πληγωμένος. Καυχιέται μάλιστα για το κατόρθωμά του που δεν του ανήκει ολοκληρωτικά. Φθάνει στα όρια ύβρης προσπαθώντας να θέσει τον εαυτό του πιο ψηλά από τα όρια της ανθρώπινης δικαιοδοσίας.
Χαιρέκακος, πικρόχολος απέναντι στον εξασθενημένο αντίπαλο. Τον ειρωνεύεται, τον χλευάζει. Ασέβεια επιδεικνύει απέναντι στον ιερό θεσμό της ταφής των νεκρών και απάνθρωπος στον ετοιμοθάνατο αντίπαλό του πολεμώντας τον και ψυχικά λέγοντάς του δηλαδή πως το σώμα του θα γίνει βορά στα όρνια.
Λόγος του Πάτροκλου και το ξεψύχισμά του
Αρνείται πως ο Έκτορας είναι ο νικητής. Τη νίκη τη χάρισαν ο Δίας και ο Απόλλων αλλά κι η Μοίρα, ο Εύφορβος από τους ανθρώπους. Τον μειώνει ακόμα περισσότερο μη αναφέροντας πως εκείνος του έδωσε το θανατηφόρο χτύπημα αλλά μιλώντας μόνο για το ότι τον «γδύνει» από τα όπλα. Βέβαια, τα όπλα τα αφαίρεσε ο Απόλλων και μετά ο Έκτορας ως νικητής θα τα πάρει. Έπειτα καυχιέται για τη δική του ανδρεία και με έμφαση προλέγει (προειδοποίηση του ακροατή)πως ο Έκτορας θα πέσει από το χέρι του Αχιλλέα. Η πρόρρηση αυτή είναι πιστευτή διότι ο Αχιλλέας είναι βέβαιο πως δε θα αφήσει ατιμώρητο τον Έκτορα για το θάνατο του επιστήθιου φίλου του. Εξάλλου, ο Έκτορας διέπραξε ύβρη και πρέπει να τιμωρηθεί. Τέλος, σύμφωνα με την αντίληψη της εποχής ένας ετοιμοθάνατος έχει τη δύναμη να προλέγει τα μελλούμενα.
Στ. 843: αποστροφή του ποιητή στο πρόσωπο του Πάτροκλου
855-858: η αντίληψη για τη ζωή και το θάνατο. Τη στιγμή του θανάτου η ψυχή εγκαταλείπει το σώμα, το οποίο δεν έχει αξία πλέον διότι φθείρεται. Η ψυχή άυλη και χωρίς μορφή αφήνει τον πάνω κόσμο του φωτός και κατευθύνεται στο σκότος του Άδη. Εκεί θα ζήσει αιώνια, μη απολαμβάνοντας τις χαρές της επίγειας ζωής. Μάλιστα η ψυχή θλιμμένη κατεβαίνει στον Άδη καθώς εγκαταλείπει το σώμα διότι τα νιάτα, η ομορφιά και οι ψυχικές αρετές όπως η αντρεία είχαν μεγάλη αξία για τον άνθρωπο όπως γενικά η επίγεια ζωή.
859-861: επική ειρωνεία. Ο Αχιλλέας θα κατατροπώσει τον Έκτορα, πράγμα που αγνοεί ο τελευταίος ενώ γνωρίζουν οι ακροατές.
Ο Πάτροκλος
Γενναίος, κορυφαίος, άριστος μαχητής. Ορμητικός, ακούραστος. Η παρουσία του έχει ξεπεράσει τα ανθρώπινα όρια. Ακόμα και ως ετοιμοθάνατος δε χάνει το κουράγιο του δεν εγκαταλείπει το πάθος του απευθυνόμενος στον Έκτορα.

ΠΗΓΗ