Οι Έλληνες Αλχημιστές

Ο προσωκρατικός φιλόσοφος Ζήνων ο Ελεάτης δείχνει στους μαθητές του τις πόρτες της αλήθειας (veritas) και του ψεύδους (falsitas). Τοιχογραφία στη Βιβλιοθήκη El Escorial της Μαδρίτης.


Εμπεδοκλής (495 - 435 π.Χ.)
Λεύκιππος (5ος αιώνα π.Χ., δάσκαλος του Δημόκριτου)
Δημόκριτος (460-370 π.Χ.)
Πλάτων (428-348 π.Χ.)
Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.)
Επίκουρος(341 - 270 π.Χ.) 

Οι Αρχαίοι 'Ελληνες Φιλόσοφοι και η Συμβολή τους στη Χημεία

Ως ο αρχαιότερος 'Ελληνας αλχημιστής αναφέρεται ο Ερμής ο Τρισμέγιστος (Λατ. Mercurius ter Maximus). Το πιο πιθανό είναι να πρόκειται για φανταστικό πρόσωπο, μια ενσάρκωση θεότητας που συνδύαζε τον θεό των Ελλήνων Ερμή με τον σεληνιακό θεό των Αιγυπτίων Θωθ (Thoth), θεό-προστάτη των αστρολόγων και των αλχημιστών. Οι αλχημιστές του μεσαίωνα απέδιδαν στον Τρισμέγιστο Ερμή πλήθος ανακαλύψεων (γλώσσα, αλφάβητο, γεωμετρία, αριθμητική, ιατρική).
Του απέδιδαν την τριπλή ιδιότητα του μέγιστου των φιλοσόφων, του μέγιστου των βασιλέων και του μέγιστου των ιερέων. Στον Τρισμέγιστο Ερμή αποδίδονται πολλά ελληνικά συγγράμματα της Ελληνιστικής Αιγύπτου που γράφηκαν κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Στη λατρεία του Τρισμέγιστου Ερμή επιδίδεται το φιλοσοφικό κίνημα του ερμητισμού (hermetism), το οποίο ξεκίνησε από την Ελληνιστική Αίγυπτο. Ο ερμητισμός ήταν ένα μεταφυσικό σύστημα και ένα σώμα συστηματοποιημένων μαγικών, μαντικών, αστρολογικών και αλχημιστικών πρακτικών. Κύριο χαρακτηριστικό του ερμητισμού ήταν η αντίσταση στην κυριαρχία τόσο της καθαρής λογικής, όσο και κάθε δογματικής πίστης. Η έκφραση ερμητική τέχνη, αποτελεί όρο τον οποίο χρησιμοποιούσαν οι αλχημιστές για να περιγράψουν την τέχνη τους, που στην αρχαιότητα μόνο ιερείς είχαν το δικαίωμα να ασκούν και να γνωρίζουν τα μυστικά της. Οι αλχημιστές συχνά πραγματοποιούσαν αποστάξεις και χρειάζονταν καλά "σφραγισμένες" αποστακτικές συσκευές (άμβυκες) ή ερμητικά κλειστές.
 Οι αλχημιστές θεωρούσαν τους εαυτούς τους Ερμητικούς, έχοντας αποδεχθεί τη φιλοσοφία του Ερμή του Τρισμέγιστου, του ερμητισμού και χαρακτήριζαν τις γνώσεις τους ως ερμητικές .

 'Ενας διάσημος αλχημιστής της Ελληνιστικής Αιγύπτου ήταν ο Ζώσιμος ο Πανοπολίτης (Zosimos of Panopolis). Γεννήθηκε στην Πανόπολη (σήμερα El Akhmim) της νότιας Αιγύπτου κατά τέλη του 4ου μ.Χ. Οι αλχημιστές των ισλαμικών χωρών, αλλά και της Ευρώπης του μεσαίωνα, όπως και οι νεότεροί τους, τον θεωρούσαν ως έναν από τους μεγαλύτερους αλχημιστές όλων των εποχών. Ο Ζώσιμος συνέγραψε πλήθος συγγραμμάτων (αναφέρονται εικοσιοκτώ βιβλία) πολλά από τα οποία μεταφράστηκαν στην Αραβική και Συριακή γλώσσα, ωστόσο μόνο τμήματα από αυτά έχουν σωθεί. Στα αποσπάσματα αυτά γίνεται αναφορά στην οξείδωση του υδραργύρου, σε κάποιο περίεργο βάμμα το οποίο μετατρέπει τον άργυρο σε χρυσό, όπως και σε κάποιο ιερό ύδωρ ("πανάκεια") που θεραπεύει κάθε αρρώστια. Αυτά τα αποσπάσματα επηρέασαν τους μετέπειτα αλχημιστές και τους ώθησαν στη μανιώδη αναζήτηση αυτών των ουσιών. Στον ναό του θεού Σέραπη, το Σεράπειο (Serapeum) της Αλεξάνδρειας φαίνεται πως υπήρχαν άφθονα συγγράμματα Ελλήνων αλχημιστών και γενικότερα επιστημόνων. Δυστυχώς ο ναός αυτός καταστράφηκε το 391 μ.Χ. από πλήθη φανατικών χριστιανών, που είχαν απαγορέψει την είσοδο των πολιτών στους αρχαίους ναούς, σε ένα γενικότερο πλαίσιο διωγμών των εθνικών και των παγανιστών, δηλ. των οπαδών των αρχαίων θρησκειών.

 Οι διωγμοί εκείνης της εποχής οδήγησαν πολλούς 'Eλληνες σοφούς να καταφύγουν στην Περσία, τη μόνη χώρα εκείνης της εποχής που ήταν προοδευτική και ανοικτή σε κάθε φιλοσοφικό ρεύμα ή θρησκευτικό κίνημα. Οι 'Ελληνες αυτοί και οι γνώσεις που μετέφεραν συνέβαλαν ουσιαστικά στη μετέπειτα εκπληκτική ανάπτυξη της επιστήμης και τεχνολογίας των ισλαμικών χωρών. Οι καταστροφές του Σεραπείου και της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας (που ολοκληρώθηκε το 642 μ.Χ. από τους 'Αραβες) είχαν ως αποτέλεσμα την απώλεια σωρευμένης επιστημονικής γνώσης αιώνων. Κύριο αποτέλεσμα αυτών των διωγμών ήταν η Ευρώπη να βυθιστεί στον Σκοτεινό Μεσαίωνα για τους επόμενους αιώνες. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει σε ποιο στάδιο εξέλιξης θα βρισκόταν η σημερινή επιστήμη και τεχνολογία, αλλά και ο κόσμος γενικότερα, αν δεν γίνονταν οι καταστροφές αυτές.


Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ  ΧΗΜΕΙΑΣ