Η ομηρική πόλη Ελλάς - Το βασίλειο του Πηλέα
To βασίλειο του Πηλέα : Ελλάς - Φθία - Σπερχειός.
Γράφει ο Αδάμης Ευθύμιος Α) Η Περιοχή της Φθίας, πατρίδα του Αχιλλέα (η Φθία)
Η πρακτική του Ομήρου στην γεωγραφική απεικόνιση μας υποχρεώνει από τους λαούς, οι οποίοι άλλωστε αποτελούν κινητό στοιχείο, να περάσουμε στον ρεαλιστικό χώρο για να επεξεργαστούμε πιο σταθερά γεωγραφικά στοιχεία ώστε να ορίσουμε με γεωγραφικά δεδομένα το βασίλειο του Αχιλλέα .
Το πρώτο ερώτημα που πρέπει να καλύψουμε είναι " πως χρησιμοποιείται ο όρος Φθία στο κείμενο;"
Η λέξη "Φθία" είναι γνωστή στον ελληνικό χώρο πριν τον Όμηρο, ο οποίος την παραλαμβάνει από την παλαιότερη παράδοση ενώ ήδη έχει χρησιμοποιηθεί με πολλαπλή σημασία .
Αυτή, η πολλαπλή χρήση της λέξης η οποία απηχεί την παλαιά και μακρά παράδοση, έχει ήδη προσδώσει μια σημασία της λέξης τόσο σε πρόσωπα - (θεικές μορφές - ήρωες) όσο και σε τοποθεσίες πόλεις - περιοχές ακόμη και σε ανθρώπινα σύνολα, λαούς, ώστε ν' αναγνωρίζουμε μια ιστορική και γεωγραφική λειτουργία του όρου (μύθοι - τοπωνύμια - πρόσωπα) .
Φθία ονομαζόταν μια νύμφη η οποία με τον Απόλλωνα απέκτησε τρεις γιους, τον Δώρο, τον Λαόδοκο και τον Πολυποίτη.
Φθία ονομαζόταν η κόρη του Αμφίονα (βασιλιάς της Θήβας) και της Νιόβης (κόρης του Ταντάλου) την οποία σκότωσε η Άρτεμη στον γνωστό μύθο (Λ-260).
Φθία ονομαζόταν όμως και η παλλακίδα του Αμύντορα για την οποία τύφλωσε τον γιο του Φοίνικα κατά τον Απολλόδωρο(ή τον καταράστηκε να μείνει άτεκνος, Όμηρ.)
Φθία ονομαζόταν μια πόλη, των Μυρμιδόνων η γενέτειρα του Αχιλλέα, για την θέση της οποίας έχουμε διάφορες ασαφείς μαρτυρίες, αφου πρώτος ο Φερεκύδης την ταυτίζει με τη αρχαία Φάρσαλο, παραδοχή που επαναλαμβάνεται και σε άλλους .
Όμως η λέξη Φθία ως ονομασία πόλεως δεν χρησιμοποιείται μόνο στην περιοχή του Αχιλλέα ή την Θεσσαλία, αφού δεν υπήρχε μόνο μία πόλη Φθία, αφού ο ιστορικός Θουκυδίδης αναφέρει πόλη Φθία, στην Αιτωλοακαρνανία κοντά στην πόλη Στράτο, και οι μύθοι μνημονεύουν ότι η νύμφη Φθία σχετίζεται με τον Αιτωλό, όταν αυτός μετά τον φόνο του Άπυ, αφήνει την Ήλιδα (φεύγει) και έρχεται κοντά στους "γιους της Φθίας και του Απόλλωνα
1" (τον Δώρο, τον Λαόδοκο και Πολυποίτη), τους οποίους σκοτώνει και βασίλευσε στην χώρα (έδιωξε και τους Κουρήτες), όμως και άλλη πόλη Φθία αναφέρεται στην Πελοπόννησο .
Φθίος ονόμαζονταν και ένας τοπικός ήρωας, ο επώνυμος ήρωας της πόλης Φθίας, ο οποίος ήταν γιος του Ποσειδώνα και της Λάρισας, αδελφός του Αχαιού και του Πελασγού, αυτός οδήγησε μια ομάδα Πελασγών από την Πελοπόννησο στην Θεσσαλία και ίδρυσε νέες πόλεις, φέρεται όμως να είναι ο γιος του Αχαιού, που με την Χρυσίππη, γέννησε τον Έλληνα που έχτισε την πόλη Ελλάδα .
Η ονομασία Φθία, λειτουργεί και ως ένα τοπωνύμιο, του ευρύτερου χώρου, αφού αποδιδόταν σε μια ολόκληρη περιοχή, που στους μύθους κατονομάζεται "Φθία", εκτείνεται μάλιστα έξω από την κοιλάδα του Σπερχειού μέχρι τον Παγασητικό κόλπο και ακόμη πιο βόρεια, μάλιστα με αυτή την χρήση,ως τοπωνύμιο γεωγραφικής περιοχής και ως ονομασία πόλης είναι γνωστή η λέξη και στον Όμηρο.
Το νόημα της λέξης δείχνει να είναι κοντά στο ρήμα φθίω-φθίνω που σημαίνει μαραίνομαι, ελαττώνομαι, παρακμάζω, χάνομαι, όμως η χρήση μια παρόμοιας λέξης και στην Αίγυπτο, για πρόσωπο του αιγυπτιακού πάνθεου, ο θεός Φθά, απηχεί πιθανόν μια μακρά παράδοση κυρίων ονομάτων αλλά και τοπωνυμιών στην Μεσόγειο .
Η πολλαπλή χρήση της λέξης μας υποψιάζει για τον τρόπο χρήσης της από τον Όμηρο αφού δημιουργεί την εύλογη απορία μήπως ο ποιητής χρησιμοποιεί το όρο με σκοπιμότητα, πότε για να δηλώσει μια πόλη, πότε μια περιοχή πιο διευρυμένη της πόλεως και πότε ένα μεγάλο γεωγραφικό διαμέρισμα με πλατιά όρια . Η Φθία λοιπόν αποδίδεται στον Αχιλλέα, αλλά όχι αποκλειστικά σ' αυτόν αφού και άλλοι που είχαν τα βασίλεια σε περιοχές κοντινές αποκαλούνται από τον Όμηρο "Φθίοι", π.χ Φθίοι ονομάζονται και οι στρατιώτες του Πρωτεσιλάου (Ν693-7) και του Φιλοκτήτη, οι οποίοι μάχονται καθ' όλη την διάρκεια των εχθροπραξιών, όταν μάλιστα ο Αχιλλέας απέχει .
Έτσι στην επίθεση του Έκτορα για να κάψει τα πλοία, ο ποιητής κάνει σαφές ποιοι τα υπερασπίζονται :
Τα πλοία ήταν εκεί του Αίαντα και του Πρωτεσιλάου
……………………………………………………………εκεί
με λύσσα αγωνίζονταν οι μαχητές και οι ίπποι,
οι Ίωνες μακροχίτωνες, οι Βοιωτοί, οι Λοκροί και οι Φθίοι… Ν 685
Άραγε τις πρώτες σειρές των καραβιών τις υπερασπίζονται Φθίοι, διότι εκεί είχαν τα καράβια τους, οι οποίοι είναι οι στρατιώτες των βασιλείων βορείως του Σπερχειού, που μάλιστα διοικούνται από συγκεκριμένους βασιλείς :
Και ήσαν των Φθίων αρχηγοί ο Μέδων και ο Ποδάρκης
Ο Μέδων ήταν γέννημα άνομο του Οϊλέα, λωλάδελφος του Αίαντα
Ν 693,4
Ο Μέδων ήταν στην καταγωγή Λοκρός και κατέφυγε στην πόλη Φυλάκη, κατόπιν φόνου, ενώ όπως μαθαίνουμε στην Β -725 αυτός διοικούσε του στρατιώτες του Φιλοκτήτη, επειδή εκείνος έμεινε στην Λήμνο εξαιτίας δαγκώματος φιδιού .
Ο Ποδάρκης πληροφορούμαστε στην Β 705 ότι ήταν ο αδελφός του Πρωτεσιλάου και μετά τον θάνατό του στην Τροία, διοικούσε εκείνος τους στρατιώτες του.
Εδώ ο Όμηρος δεν μας αναφέρει αν κάποιοι άλλοι από τα υπόλοιπα θεσσαλικά βασίλεια έχουν συμπαραταχθεί μαζί τους όμως τονίζει :
"με τα άρματά τους αυτοί μπροστά (Ποδάρκης- Μέδων) των ανδρειωμένων
Φθίων, μάχονται με τους Βοιωτούς να σώσουν τα καράβια……
Ν 699,700
Οι συγκεκριμένοι "Φθίοι" όπως αποδεικνύεται εδώ, είναι "πιο απομακρυνσμένοι Φθίοι" από την Φθία του Αχιλλέα, αφού δεν συμπαρατάσσονται μαζί του όταν εκείνος φιλονικεί έντονα με τον Αγαμέμνονα, τον αρχηγό του στρατού, αλλά μένουν πιστοί στον αρχηγό και συνεχίζουν να συμπολεμούν με έναν μη "Φθίο".
Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε ότι μόνο αυτοί ονομάζονται ξεκάθαρα από τον Όμηρο "Φθίοι" δηλαδή οι στρατιώτες του Πρωτεσιλάου και οι στρατιώτες του Φιλοκτήτη, που είχαν αρχηγούς τον Ποδάρκη, αδελφό του Πρωτεσιλάου και τον Μέδονα, νόθο αδελφό του Αίαντα του Λοκρού!
Η Φθία όμως είναι και περιοχή που σχετίζεται στενά (στον Όμηρο) με τον Αχιλλέα, ως χώρος του βασιλείου του .
Όταν ο Πάτροκλος κλαίγοντας για την ήττα των Αχαιών, στην Π ραψωδία, θα πλησιάσει τον Αχιλλέα εκείνος θα του πει :
" μήπως από την Φθία μας ήρθε μήνυμα και εσύ το ξέρεις μόνο
ακόμη καθώς λένε, ζει ο Μενοίτιος, του Άκτορα ο γιος,
ζει ακόμη και ο Πηλεύς, του Αιακού ο γιος, στους Μυρμιδόνες μέσα"
Π 13-15
Η περιοχή του βασιλείου του ονομάζεται λοιπόν Φθία, όμως αυτό που δεν διευκρινίζεται είναι αν εδώ εννοεί μια πόλη ή μια γεωγραφική περιφέρεια, διότι οι στρατιώτες του Αχιλλέα δεν ονομάζονται επίσημα "Φθίοι" αλλά Μυρμιδόνες, αφού και ο πατέρας του Αχιλλέα, ο Πηλέας "ζει στους Μυρμιδόνες" .
Στην ίδια πάλι συνομιλία, Αχιλλέα - Πατρόκλου, (Π 1-100) ο Αχιλλέας ρωτάει τον Πάτροκλο αν θέλει να φανερώσει κάτι "στους Μυρμιδόνες" και εκείνος απαντώντας του ζητάει "το στρατό των Μυρμιδόνων" ενώ στην συνέχεια όταν και ο Αχιλλέας
συναινεί, τότε του αναθέτει την αρχηγία "στους πολεμόχαρους Μυρμιδόνες", γι' αυτό όταν εκείνος βρίσκεται νεκρός στο στρατόπεδο οι "Μυρμιδόνες Πάτροκλον ανεστενάχοντο γοώντες…"Σ-355(οι Μυρμιδόνες τον Πάτροκλο θρηνούσαν….)…..
Η αναντιστοιχία αυτή γίνεται όρατή όταν η Βρισηίδα επιστρέφει ξανά στην σκηνή του Αχιλλέα (Τ283 ) όπου συναντά μπρος της το άψυχο σώμα του Πατρόκλου και ανάμεσα στα θρηνητικά λόγια θα πει : " έφασκες …άξειν τ' ενί ναυσίν ες Φθίην, δαίσειν δε γάμον μετά Μυρμιδόνεσσι (Τ-299,300)" είπες πως θα με φέρεις με τα καράβια στην Φθία και ότι θα κάμης το τραπέζι του γάμου μας μέσα στους Μυρμιδόνες "
Ο γάμος του Αχιλλέα θα γινόταν στην Φθία, διότι στην Φθία βρίσκεται ο βασιλιάς Πηλέας αφού σύμφωνα με τον ίδιο τον Αχιλλέα στην Τ-323, εκεί θα τον έκλαιγε νεκρό αν είχε πεθάνει και εκει θα επέστρεφε ο Πάτροκλος (σε δε Φθίηνδε νέεσθαι) αν ζούσε, επίσης εκεί θα οδηγούσε τον διάδοχο του θρόνου, τον γιο του Αχιλλέα για να του δείξει τα πλούτη, τους δούλους και το παλάτι (υψερεφές μέγα δώμα).
Πράγματι ο στρατός του Αχιλλέα δεν χαρακτηρίζεται πρωτίστως από το όνομα "Φθίοι" αλλά διατηρεί κάποια άλλα φυλετικά ονόματα, παρ' ότι κατάγεται από την Φθία .
Αυτό ακριβώς ομολογείται στον κατάλογο των νεών (Β 684) όταν απαριθμούνται οι δυνάμεις των Αχαιών, διότι εκεί το συνολικό στράτευμα του Αχιλλέα ονομάζεται πρώτα Μυρμιδόνες και κατόπιν Έλληνες και Αχαιοί :
"Μυρμιδόνες Δε καλεύντο και Έλληνες και Αχαιοί" Β 684Αυτή η έλλειψη αντιστοίχησης και άμεσης σύνδεσης του λαού του Αχιλλέα με την ονομασία "Φθίοι"προβληματίζει, διότι δείχνει ότι σκόπιμα αποφεύγεται η συγκεκριμένη σύνδεση (δηλαδή οι Μυρμιδόνες μπορούν να ονομάζονται και Έλληνες, Φθίοι όμως ;).
Από την άλλη γίνεται φανερό ότι ο ποιητής Όμηρος χρησιμοποιώντας τον όρο "Φθία" εννοεί και μια εδαφική περιοχή( ως Φθία), που είναι κυρίως βασίλειο, έχει πόλεις δικές του, κάποια γεωγραφικά δεδομένα(Σπερχειός) και όρια .
Ένα χαρακτηριστικό όριο αναφέρεται την νύχτα της πρεσβείας (Ι) όταν ο Φοίνικας απευθυνόμενος στον Αχιλλέα θα του πει για την φιλόξενη υποδοχή που του παρείχε ο Πηλέας, όταν άφησε την Ελλάδα και ήρθε στην Φθία :
" Στην άκρη της Φθίας άρχοντα μ' έστησε να κυβερνώ τους Δόλοπες"
Ι 484-5.
Όμως οι Δόλοπες ήταν ένας συγκεκριμένος λαός ο οποίος επιβιώνει και στους ιστορικούς χρόνους μάλιστα γνωρίζουμε γι' αυτούς πολλά στοιχεία .
Συνεπώς ο Όμηρος, μιλώντας για τους Δόλοπες, είναι βέβαιος για δύο πράγματα, πρώτον ότι ανήκουν στο βασίλειο του Πηλέα, που ονομάζεται Φθία, και δεύτερο ότι κατά την μυκηναϊκή εποχή βρίσκονταν στα σύνορα της Φθίας.
Ένα άλλο γεωγραφικό στοιχείο που χώρου που μνημονεύεται ως περιοχή του βασιλείου του Πηλέα, είναι ο ποταμός Σπερχειός.
Ο θεός - ποταμός που ζωογονεί την περιοχή, λατρεύεται και στις πηγές του ο βασιλιάς, είχε "βωμό" όπου πρόσφερε σημαντικές θυσίες αφού εκεί υπήρχε και "τέμενος" ("κτήμα") .
Θα πει λοιπόν ο ίδιος ο Αχιλλέας, απευθυνόμενος προς το ντόπιο θεό, όταν ο πιο αγαπημένος του στρατιώτης και φίλος πεθαίνει :
"Σπερχειέ άδικα σου έταξε ο πατέρας μου πως
όταν εγώ γυρίσω, εκεί στην πατρική μου γη, για χάρη σου
θα έκοβα τα μαλλιά μου και θα σου πρόσφερα ιερή πλούσια θυσία
και πως εκεί θα έσφαζα πενήντα βαρβάτα κριάρια στις πηγές σου,
όπου έχει τέμενος και ευώδη βωμό"
Ψ 144-147
Η προσφορά της κόμης των νεαρών αγοριών στις πηγές και εδώ του διαδόχου, Αχιλλέα, στον συγκεκριμένο θεό- ποταμό δείχνει την μεγάλη σημασία του ποταμού για το βασίλειο του Πηλέα .
Σ' αυτό λοιπόν το βασίλειο, σ' αυτή τη Φθία, ανήκουν οι πόλεις που μνημονεύονται και κατονομάζονται στην Β 681,2 ότι έστειλαν στρατό, υπό τις διαταγές του Αχιλλέα : το Πελασγικό Άργος, η Άλος, η Αλόπη, η Τρηχίνα, η Ελλάς και η Φθία, (εάν οι δύο τελευταίες είναι πόλεις).
" όσοι κατοικούσαν το Πελασγικό Άργος
την Άλο, την Αλόπη και την Τραχίνα
και αυτοί που είχαν την Φθία και την Ελλάδα την καλλιγύναικα
ονομαζόντουσαν Μυρμιδόνες, Έλληνες και Αχαιοί…"Άραγε αυτή η εδαφική ζώνη που περιγράφεται ρεαλιστικά διότι έχει έδαφος, ποταμό, λαούς, βασιλιά, όρια και είναι μια γεωγραφική και διοικητική οντότητα λέγεται Φθία .
Το γεγονός ότι αποτέλεσε μια γεωγραφική ενότητα λόγω της κοιλάδας του Σπερχειού και γύρω υπάρχουν βουνά δεν σημαίνει ότι η διοικητική της έκταση περιορίζονταν εκεί και μόνο .
Είναι όμως επίσης βέβαιο ότι αρκετό γειτονικό έδαφος, που περιλαμβάνει λαούς, πόλεις και βασίλεια ότι "καλύπτεται" από τον ίδιο τοπωνύμιο "Φθία" το οποίο ο Όμηρος χειρίζεται αινιγματικά .
Η Φθία του Πρωτεσιλάου του οποίου οι στρατιώτες ονομάζονταν "Φθίοι" είχε τις ακόλουθες πόλεις :Πύρασος, Ίτων, Φυλάκη, Αντρών και Πτελεός (Β 695-697)
Η Φθία του Φιλοκτήτη, είχε τις ακόλουθες πόλεις - περιοχές : Μηθώνη, Θαυμακία, Μελίβοια, Ολιζώνα .
Εντούτοις μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτοί δεν ήταν όλοι οι Φθίοι, αφού όπως σωστά παρατηρεί και ο Στράβων :
"Φθίοι λέγονται οι υπήκοοι του Αχιλλέα, του Πρωτεσιλάου και του Φιλοκτήτη … ίσως λέγονταν Φθίοι και οι άνδρες του Ευρυπύλου που ήταν και γείτονες.
Σήμερα η χώρα του Φιλοκτήτη και του Ευρυπύλου θεωρούν ότι ανήκαν στην Μαγνησία… θεωρούν την χώρα του Πρωτεσιλάου ως μέρος της Φθίας που απλωνόταν από την Δολοπία και την Πίνδο ως την θάλασσα της Μαγνησίας
2"
Συνεπώς εάν λάβουμε υπόψη μας την συγκεκριμένη αναφορά, πρέπει να θεωρήσουμε ότι οι φθιωτικές πόλεις ήταν πολλές και η έκταση της Φθίας δεν περιοριζόταν μόνο στις περιοχές του βασιλείου του Αχιλλέα, που ίσως έφεραν και πιο ειδικές ονομασίες Ελλάδα και Φθία .
Η Φθία που υπονοεί ο Στράβων είναι μια τεράστια περιοχή και οι αναφορές του μας θυμίζουν τον αρχαίο μύθο, αφού ο Πηλέας παντρεύεται την Θέτιδα στο Πήλιο, όταν έχει αυτοκτονήσει η πρώην γυναίκα του (Αντιγόνη) κόρη του Εύρυτου βασιλιά των Φερών, και σ' αυτή την πόλη κοντά, στην Ιωλκό, έχει σκοτώσει τον βασιλιά της, τον Άκαστο, ενώ έχει επιβιώσει στην ευρύτερη περιοχή του Πηλίου με την οποία συνδέεται στενά ,( τους Κενταύρους του Πηλίου), αφού ο Χείρων εκεί (στο Πήλιο) ανατρέφει τον γιο του .
Το βασίλειο λοιπόν του Πηλέα δίνοντας βάση μόνο στους μύθους δείχνει να εκτείνεται σε περιοχές μακρινότερες απ' όσες διοικεί ο Αχιλλέας φεύγοντας για την Τροία και σχετίζεται με λαούς διαφορετικούς από τους Μυρμιδόνες, αφού στην ευρύτερη περιοχή ζούσαν (κατά τον Όμηρο) οι Λαπίθες, οι Μινύες… .
Μελετώντας όμως τον Όμηρο δύσκολα αντιλαμβανόμαστε πότε ο ποιητής ονομάζει την Φθία πόλη, πότε βασίλειο και πότε γεωγραφική περιοχή, μάλιστα η σύγχυση ήταν αντιληπτή από την αρχαιότητα πράγμα που επισημαίνει και ο Στράβων :
" Για την Φθία, μερικοί νομίζουν ότι είναι η ίδια χώρα με την Ελλάδα και την Αχαϊα . Αυτές αποτελούν το νότιο από τα δύο μέρη που ήταν χωρισμένη η Θεσσαλία. Φαίνεται πάντως ότι ο ποιητής (Όμηρος) θεωρούσε δύο χώρες την Φθία και την Ελλάδα …. όμως δεν είναι ξεκάθαρο αν εννοεί πόλεις ή χώρες.
Οι μεταγενέστεροι λένε ότι η χώρα Ελλάδα εκτεινόταν από από την Παλαιοφάρσαλο έως τις Φθιώτιδες Θήβες … όσοι όμως την εννοούν πόλη (Ελλάδα), οι κάτοικοι των Φαρσάλων δείχνουν στα εξήντα στάδια κοντά στην δική τους πόλη, μια ερειπωμένη που πιστεύουν ότι είναι η Ελλάδα και έχει εκεί και δύο κρήνες
3"
Βέβαια όπως εύκολα θα παρατηρήσει κάποιος στο βασίλειο του Αχιλλέα εντοπίζουμε ονομασίες όπως : "Αχαϊα " "Πελασγικόν Άργος" "Ελλάδα" οι οποίες είναι ονομασίες που επιβίωσαν στην ευρύτερη περιοχή όταν πλέον στην Θεσσαλία έφτασαν οι Θεσσαλοί (Αχαία Φθιώτιδα,Πελασγιώτιδα).
Αυτό σημαίνει ότι τα τοπωνύμια πιθανόν να υπήρχαν από παλιότερα αφού απηχούν μια παλαιότερη παράδοση που σχετίζεται με τα ελληνικά φύλα και τους προελληνικούς πληθυσμούς
Το βασίλειο του Πηλέα όπως όλα δείχνουν είχε σύντομη διάρκεια ζωής και πολλά γεωγραφικά δεδομένα ( πόλεις, έδρα, έκταση όρια,) αναδιαμορφώθηκαν είτε επί βασιλείας εκείνου, είτε στην βασιλεία του γιου του, είτε κατόπιν στον εγγονό του.
Η Φθία λοιπόν αυτή, με διοικητή των Πηλέα κατά τον Όμηρο είναι "εριβώλαξ", (παχιοχώματη) "βωτιάνειρα" (ανδροθρέπτρα), "καρποφόρα" "ευάμπελος" συνεπώς είναι εύφορη περιοχή.
Η έδρα του Πηλέα, το κέντρο διοίκησης του βασιλείου όπως μνημονεύεται σε ποικίλες αναφορές είναι η πόλις Φθία και όπως συμπεραίνουμε από τα λεγόμενα του Στράβωνα υπήρχε κάποια "πόλη" που διατηρούσε αυτό το όνομα, ίσως να διατηρούσε και μνήμες χίλια χρόνια μετά .
Ο "κατάλογος νεών" στην Β (Β 681) περιγράφει λοιπόν τις πιο σημαντικές πόλεις που είχε η Φθία του Αχιλλέα : Άργος Πελασγικόν, Άλος, Αλόπη, Τραχίνα, Ελλάς και Φθία .
Ας παρακολουθήσουμε τις πόλεις :
Το "Πελασγικό Άργος" είναι μια ονομασία που μπορεί να υπονοεί πολλά, διότι η λέξη "άργος" συνδέθηκε από την αρχαιότητα με την έννοια "πεδιάδα" , αφού όπως αναφέρει ο Στράβων "Άργος λέγεται η πεδιάδα από τους νεότερους και από τον Όμηρο συχνά "
8 συνεπώς "Αργολίδα" θα είναι η πεδιάδα του Άργους και το "Πελασγικό Άργος" είναι η "πελασγική πεδινή περιοχή" .
Εάν ο όρος περιγράφει τοπωνύμιο περιοχής που σχετίζεται με Πελασγούς κατοίκους, τότε θα μπορούσε να περιλαμβάνει πολλές πόλεις, (θεσσαλική ζώνη), όπως συνέβαινε και αργότερα, όμως είναι πιθανόν ο όρος να λειτουργεί διαφορετικά, δηλαδή σε αντιδιαστολή με το Πελοποννησιακό Άργος.
Αν το Πελοποννησιακό Άργος που βρίσκεται νότια αποτελεί μια ένωση πόλεων του νότου, τότε είναι πιθανόν το "Πελασγικό Άργος" να περιλαμβάνει μια άλλη ένωση πόλεων που βρίσκεται στον βορρά .
Η υπόθεση αυτή έχει ερείσματα αν σκεφτούμε ότι ακόμη πιο βόρεια υπήρξε το "Ορεστικό Άργος" που σύμφωνα με την παράδοση το ίδρυσε ο Όρέστης, μετά τον φόνο της Κλυταιμνήστρας και του Αιγίσθου
9 και την περιοχή κατοικούσαν μέχρι αργότερα οι "Ορέστες" που κατά τον Εκαταίο τον Μιλήσιο ήταν φύλο Μολοσσικό
10.
Εδώ λοιπόν η ονομασία μπορεί να υποδηλώνει τον οικιστή(Ορέστη) γενάρχη, ίσως όμως το λαό των ορέων (ορεσίβιοι = Ορέστες), ίσως να περιγράφει την ίδια την περιοχή, δηλαδή την πεδιάδα των Ορεστών, σ' αντιδιαστολή προς το "πελασγικό Άργος" ή το "Πελοποννησιακό Άργος" .
Ο Στράβων σχολιάζοντας την ομηρική αναφορά, (Πελασγικό Άργος) υποθέτει πως η ονομασία αφορά γενικότερα την Θεσσαλία : " την μεν Θεσσαλία Πελασγικόν Άργος καλών (ο Όμηρος)"
11 .
Συνεπώς ένα κομμάτι του βασιλείου του Αχιλλέα, (ή του Πηλέα) ήταν θεσσαλικό χωρίς να μπορούμε να προσδιορίσουμε τα όρια του, αφού οι άλλες πόλεις όπως η Άλος, η Αλόπη και η Τραχίνα, μας μεταφέρουν άλλοτε στον Μαλιακό και άλλοτε στον Παγασητικό κόλπο, διότι πόλη Άλος υπήρχε μία στον Μαλιακό αλλά και μια άλλη στον Παγασητικό κόλπο, ενώ η Τραχίνα μας μετακινεί επίσης προς τον νότο στον μυχό του Μαλιακού (νότιες ακτές του) διότι η ονομασία της επιβιώνει και σ' άλλους μύθους, π.χ στην εκστρατεία του Ηρακλή εναντίον της Οιχαλίας κατά την οποία ο Ηρακλής
12 κατέκτησε την πόλη σκοτώνοντας τον Εύρυτο και δημιουργώντας κατόπιν την πόλη "Ηράκλεια", μάλιστα ο Στράβων
13μας πληροφορεί ότι η αρχαία Τραχίνα απείχε από την πόλη Ηράκλεια έξι στάδια .
H Άλος αποτελεί πράγματι ένα σημείο αμφιλεγόμενο διότι όπως παρατηρεί και ο Στράβων "περί Άλου και Αλόπης διαπορούσιν…έστι γάρ Άλος και Αλιούς εν τη παραλία των Λοκρών καθάπερ και Αλόπην"
14 και ο Στέφανος ο Βυζάντιος αναφέρει ότι "δύο δε Άλους Παρμενίσκος ιστορεί τον μεν Μαλιακόν υπό Αχιλλεί, τον δε υπό Πρωτεσιλάω"
15 παρ' όλα αυτά συμπεραίνουμε όμως ότι ο Όμηρος γνωρίζει μία Άλο σημαντική πολιτεία και είναι αυτή που αποδίδει στον Αχιλλέα, ενώ πιθανόν στους ιστορικούς χρόνους εμφανίσθηκαν και άλλες πολιτείες, που έφεραν το ίδιο όνομα, έτσι ο Ηρόδοτος ανφέρει την πόλη Άλο, πόλη που έκτισε ο Αθάμαντας, η οποία είναι βορειο-ανατολικά της κοιλάδας του Σπερχειού, πιο κοντά στην Θεσσαλία, η οποία απέχει από την Τραχίνα πορεία τριών ημερών
"διασχίζοντας την Θεσσαλία και την Αχαϊα εδώ και τρεις ημέρες ήταν στην χώρα των Μαλιέων…. όταν όμως έφτασε ο Ξέρξης στην Άλο της Αχαϊας οι οδηγοί του διηγούνταν μια παράδοση τοπική…πως ο Αθάμας ο γιος του Αιόλου σχεδίασε με δόλο τον φόνο του Φρίξου…."
16(αυτή είναι η θεσσαλική Άλος που υπάρχει πριν τον Μαλιακό κόλπο)
Συνεπώς το βασίλειο του Αχιλλέα τυπικά, εκτείνεται από βορρά (Θεσσαλικές περιοχές) που υπάρχει το πελασγικό Άργος προς τις νότιες ακτές του Μαλιακού κόλπου που υπήρχε η Τραχίνα, η οποία ως πόλη και περιοχή συνδέεται και με τους μύθους του Ηρακλή ο οποίος δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι πεθαίνει στην Οίτη, από τον χιτώνα της Διηάνειρας, όμως την φωτιά της πυράς την ανάβει ο Ποίαντας, που είναι ο πατέρας του Φιλοκτήτη (το βασίλειό του βρισκόταν στον βραχίονα του Πηλίου).
Εάν λοιπόν ο Μαλλιακός κόλπος είναι το ανατολικό σύνορο του βασιλείου, το βάθος του μπορεί να υπολογιστεί καλύτερα από την αναφορά του Φοίνικα ότι οι Δόλοπες κατοικούσαν στα σύνορα του βασιλείου, όπου του βρίσκουμε μέχρι τους ιστορικούς χρόνους.
Τα δύο λοιπόν τοπωνύμια η Ελλάς και η Φθία εμφανίζονται όπως διαπιστώσαμε άλλοτε ως γενικευμένα τοπωνύμια, που μπορούν να χαρακτηρίσουν μεγάλες περιοχές (επαρχίες) και άλλοτε με περιορισμένη σημασία ως ονομασίες που δηλώνουν μια πόλη .
Ο συνδυασμός των ονομασιών : Ελλάς - Φθία .
Ο Φερεκύδης εισηγείται πρώτος πως η Φθία ήταν πόλη και μάλιστα αυτή ήταν η αρχαία Φάρσαλος, παρατήρηση που την επαναλαμβάνει έμμεσα και ο Ευριπίδης στην "Ιφιγένεια εν Αυλίδι" όταν συνδέει την πόλη της Φθίας με τον ποταμό Απιδανό κοντά στη Φάρσαλο.
Βέβαια εξηγήσαμε την σημασία που έχουν αυτές οι αναφορές κατά τους ιστορικούς χρόνους, όταν η άγνοια για τα τοπωνύμια των μυκηναϊκών χρόνων ή την θέση των ομηρικών πόλεων είναι ολοφάνερη .
Ο Όμηρος χρησιμοποιεί 17 φορές τους όρους Ελλάς - Φθία και ο τρόπος που αυτοί μνημονεύονται ή συνδυάζονται μαζί, φανερώνει πως το βασίλειο του Αχιλλέα είχε δύο επαρχίες που η μία αποτελούσε τη έδρα του βασιλείου όπου υπήρχε το ανάκτορο και λεγόταν Φθία και η άλλη ονομαζόταν Ελλάδα..
Εάν παρακολουθήσουμε την συνολική εμφάνισή τους στην Ιλιάδα, τότε θα διαπιστώσουμε ότι παρά την στενή σύνδεσή τους, όμως δεν αποτελούν διπλή ονομασία της ίδιας περιοχής, αφού ο όρος "Ελλάς" δεν φαίνεται ότι μπορεί να υποκαταστήσει τον όρο "Φθία ".
Αξίζει να θυμηθούμε λοιπόν πως στην Α ραψωδία, κατά την φιλονικία με τον Αγαμέμνονα, ο Αχιλλέας δηλώνει ότι οι Τρώες ποτέ δεν τον αδίκησαν επικαλλούμενος μάλιστα την μεγάλη απόσταση :
" ούτε ποτέ σην παχιοχώματη και την ανδροθρέπτρα την Φθία
μου εβλάψαν τους καρπούς διότι είναι αναμεσά μας
όρη πολλά και σκιερά και πέλαγα αφρισμένα"
Α -156,7
Την απόσταση που υπαινίσσεται εδώ, την καθορίζει με ακρίβεια στην Ι, όταν ο Αχιλλέας αναφέρει ξανά την "Ελλάδα και την Φθία" απαντώντας στον Οδυσσέα που του μεταφέρει τις προτάσεις του Αγαμέμνονα, μάλιστα εκεί λέγει ότι με καλό καιρό φεύγοντας από την Τροία "την τρίτη ημέρα φθάνω στην Φθία" (Ι 363) όπου εκεί "πλούτη έχω αφήσει πολλά ".
Ο χρόνος αυτός του ταξιδιού, μοναδικός στην Ιλιάδα, απετέλεσε τεκμήριο για ν' αποδειχθεί ότι η πόλη της Φθίας βρισκόταν στο εσωτερικό της κοιλάδας του Σπερχειού, αφού ο Αχιλλέας δημιουργεί την αίσθηση ότι θα φτάσει εκεί με τα πλοία.
Η αποκωδικοποίηση του χρόνου του ταξιδιού, έγινε με βάση τους ναυτικούς χρόνους που ο ποιητής δίνει στην Οδύσσεια για την διάπλευση του Αιγαίου και τα δρομολόγια που εκεί αναφέρει .
Εάν λάβουμε υπόψη μας την αναφορά στην Οδύσσεια
14, για τον χρονικό διάστημα της επιστροφής των Αχαιών από την Τροία στην Ελλάδα, όπου ο Διομήδης φτάνει στο Άργος την τέταρτη ημέρα, τότε ο Αχιλλέας υποδεικνύει για το βασιλειό του, (την Φθία, ή την έδρα της βασιλείας) μια περιοχή βορειότερα του Άργους που τουλάχιστον απέχει από αυτό μία ημέρα ναυτικού ταξιδιού.
Στην Οδύσσεια περιγράφονται οι θαλάσσιοι δρόμοι στο Αιγαίο, ακόμη και το δρομολόγιο που εκτέλεσαν στην επιστοφή ο Μενέλαος ο Νέστορας και ο Διομήδης οι οποίοι την δεύτερη ημέρα έχουν ήδη διαπλεύσει το Αιγαίο και βρίσκονται στην Εύβοια, συνεπώς ο Αχιλλέας έχει όλη την τρίτη ημέρα στην διάθεσή του να προσεγγίσει το βασίλειό του που όπως υπονοεί ο Όμηρος είναι πλέον πολύ κοντά.
Στην Ι ραψωδία, θα τονίσει πως αυτό το βασίλειό του(η Φθία) είναι χωρισμένο σε δύο περιοχές που θα μπορούσαν να του προσφέρουν αριστοκρατική σύζυγο :
"Αχαιίδες πάμπολλες έχει η Ελλάς και η Φθία
κόρες προκρίτων δυνατών, όπου δεσπόζουν χώρες" Ι 395,6
Έτσι ο σταθερός συνδυασμός των δύο τοπωνυμίων βεβαιώνει την κοντινή τους θέση και πιθανόν την γειτνείαση.
Μάλιστα Φοίνικας στην ίδια ραψωδία, θα χρησιμοποιήσει για το βασίλειο μόνο έναν όρο, την λέξη Φθία, όταν θα του θυμίσει πως ο πατέρας τον όρισε βοηθόν του διότι νεαρό "τον έστελνε στον Αγαμέμνονα από την Φθία" Ι 432
Φθία όμως αναφέρει το βασίλειο και ο Νέστορας όταν μιλάει με τον Πάτροκλο παροτρύνοντάς τον να θυμηθεί τα λόγια του Πατέρα του:
" ……………………..ότι ο Μενοίτιος πρόσταξε
όταν στον Αγαμέμνονα σε έστελνε από την Φθία"(Λ 765)
Το όρο Φθία, χρησιμοποιεί και ο Αχιλλέας στην Π για να μιλήσει για το βασίλειο, όταν βλέπει τον Πάτροκλο να θρηνεί και τον ρωτάει μήπως πήρε "μήνυμα κρυφό από την Φθία"(Π -13) και η Βρισηίδα (Τ -295) όταν θυμάται την υπόσχεση του Πατρόκλου ότι θα την πάντρευε στην "Φθία".
Όμως οι δύο περιοχές ή πόλεις "Ελλάς- Φθία" αναφέρονται μαζί και στην Οδύσσεια (Λ493)όπου ο νεκρός Αχιλλέας ρωτάει τον Οδυσσέα για τον πατέρα του "αν ακόμη τον υπολογίζουν μέσα στην Ελλάδα και στην Φθία" και αυτή η εμμονή δείχνει πως αν ήταν δύο μεγάλες περιοχές τότε βρίσκονται πολύ κοντά και έχουν σίγουρα το ίδιο βασιλιά (κοινό άρχοντα).
Η θέση των δύο περιοχών μέσα στο βασίλειο δημιουργεί ένα μεγάλο πρόβλημα..
Β) Η Ελλάς (πόλη ή χώρα).
Ο Όμηρος γνωρίζει τους όρους : Ελλάς(τοπωνύμιο), Έλληνες(όνομα λαού) και τον όρο "Πανέλληνες" που χαρακτηρίζει ένα σύνολο πιο ευρύτερο από μια τοπική φυλή του Σπερχειού, ή της Φθίας π.χ. τους Μυρμιδόνες .