Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου 2025

Η Εκάτη που αποσιωπάται στον Όμηρο

 



και η Ευρύκλεια που μιλά:

«Φάε όσο πρέπει, όχι υπερβολές∙ δεν είσαι ακρίδα. Μετά το Δείπνο της Εκάτης, μη βρεθείς στα ανίερα  φαγοπότια των Μνηστήρων, που καταβροχθίζουν τα πάντα όλη μέρα τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδος.»  

Εις βάρος του Νησιού και όλης της κοινωνίας

Ποια είναι η Εκάτη;

Αιώνιος, Αγλαός, φωτεινή ,Αποτροπαία, Βρίμω, μανιασμένη και τρομερή∙ Χθόνια, Ενωδία των δρόμων∙ Κλειδούχος και Κουροτρόφος, Φωσφόρος και Λαμπαδηφόρος, Σωτηρία των περασμάτων. 

Η Εκάτη είναι φύση παντοδύναμη, θεά αρχέγονη χθόνια, η   Γαία που αναδύθηκε από το Χάος, Τρίμορφη, όπως οι τρεις ιδιότητες των τεσσάρων στοιχείων: νερό, γη, αέρας, φωτιά που την συνθέτουν.

Η αρχαία σοφία, θεραπεύτρια με τη δύναμη της φύσης και τόσο  τρομακτική όταν αγριεύει. Είναι η θηλυκή αρχή – και το σύμπαν είναι θηλυκό καμπύλο∙ η θηλυκή αρχή είναι ακατάστρεπτη. Γι’ αυτό και ο Ζευς, άναξ του Ολύμπου, τη σέβεται και την τιμά, ως μετουσίωση της φύσης που υπήρξε πριν ακόμη και από τον άνθρωπο. Στο πέρασμα από την πρωτόγονη εποχή στη  νεότερη του Homo sapiens.

Ο Όμηρος όμως δεν την αναφέρει. Τα Έπη του αφορούν το ηρωικό γένος των ανθρώπων – το γένος που έχει ήδη αστικοποιηθεί, που  έχει μάθει  να χειρίζεται χέρια και  να χρησιμοποιεί το νου του. Κι όμως, σε κάθε στίχο των Επών του υπάρχει σεβασμός στη γυναίκα, στη θηλυκή φύση. Τα Έπη  είναι ένας ύμνος για την γυναίκα : η Ελένη και η Πηνελόπη είναι στο κέντρο του  Ομηρικού Κύκλου.

Τι θα ήταν ο Θησέας χωρίς την Αριάδνη; Θα τον είχε καταφάει ο Μινώταυρος.

Τι θα ήταν ο Μενέλαος χωρίς την Ελένη; Ένας ασήμαντος άνδρας με παντόφλες  στο σπίτι και σανδάλια  

Τι θα ήταν ο Οδυσσέας χωρίς την Κίρκη, την Καλυψώ, τη Ναυσικά που τον βοήθησαν ; Χωρίς το φάρο  της Πηνελόπης και τη φροντίδα της Ευρύκλειας; Θα είχε χαθεί στα βαθιά και στα ρηχά νερά του Ποσειδώνα.

Η αρσενική αρχή είναι σκληρή, ευθεία, ανθεκτική, αλλά σπάζει εύκολα – είναι το βέλος.

Η θηλυκή αρχή είναι καμπύλη, λυγίζει, μα δεν σπάζει – είναι το τόξο.

 Η σύντομη επίσκεψη του στη σπηλιά του Κύκλωπα είναι μια  αξιοσημείωτη αναφορά από τη μετάβαση των πρωτόγονων κανιβαλιστικών   τροφοσυλλεκτικών σπηλαίων  σε πιο ορθολογιστικές κοινωνίες

Η Ιθάκη είναι  δήμος, άστυ δεν έχει σπηλιές, έχει καλύβια, κρήνες, δρόμους, σπίτια, έχει ΟΙΚΟ . Το άντρο των Ναϊάδων δεν κατοικείται από ανθρώπους.  Όμως ο  οίκος του Οδυσσέα καταπατείται, σπαταλιέται, φθείρεται και η γη υποφέρει από την ανέμελη ύβρη των μνηστήρων που έχει καταπατηθεί μαζί με τους νόμους της οικονομίας. 

Και αυτή είναι η ύβρις υπερβολή έλλειψη οικονομίας των ενεργειακών αποθεμάτων και της περιουσίας του Οδυσσέα στο παλάτι της Γης. Δεν υπάρχει οικονομία δεν υπάρχει μέριμνα υπάρχει σεβασμός στη διαχείριση των προϊόντων της φύσης και της γης στις ανανεώσιμες και μη πηγές ενέργειας. Υπάρχει μια διαρκής σπατάλη  καταστροφή οικολογική καταστροφή επίδειξη του  νεοπλουτισμού των Μνηστήρων και αυτό είναι μία ύβρις που δεν μπορεί να παραγραφεί.

Υπάρχει  όμως και μία γριά οικονόμος που όλα αυτά τα παρατηρεί είναι η Ευρύκλεια η τροφός του Οδυσσέα και είναι αυτή που  ο Οδυσσέας απόλυτα  θα εμπιστευτεί 

Μόνον μια μορφή στέκει φύλαξ: η γριά Ευρύκλεια, η τροφός, η αληθινή οικονόμος. Αυτή ξέρει και όλα τα παρατηρεί και δεν τα συγχωρεί.


Σάββατο 21 Ιουνίου 2025

⚜️Οι Έλληνες Στοχαστές και ο Όμηρος

 

Ομηρικοί Σχολιαστές

Είπαν για τον Όμηρο

Οι σημαντικότεροι αρχαίοι Έλληνες που ερμήνευσαν τον Όμηρο

Από τον Ηρόδοτο έως τον Πλούταρχο, κορυφαίοι στοχαστές της αρχαιότητας στάθηκαν μπροστά στη σκιά του Ομήρου άλλοτε με δέος, άλλοτε με κρίση και άλλοτε με αλληγορική ματιά. Ορισμένοι τον είδαν ως "παιδευτή των Ελλήνων", άλλοι ως ποιητή που διαμόρφωσε τη θρησκεία, άλλοι τον ανέλυσαν με φιλοσοφική αυστηρότητα ή γλωσσική λεπτομέρεια.

Η ανάρτηση παρουσιάζει συνοπτικά δέκα σπουδαίους Έλληνες συγγραφείς και φιλόσοφους, από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη ως τον Αρίσταρχο και τον Πορφύριο, που διερμήνευσαν, εξέτασαν και τίμησαν το έργο του Ομήρου με διαφορετικά πνευματικά εργαλεία.

Μια περιήγηση στην πολυφωνία της ερμηνείας, μια ωδή στην αθανασία του Ομηρικού Λόγου.

Οι Έλληνες στοχαστές και ο Όμηρος: Δέκα φωνές μέσα στους αιώνες

🔱 1. Ηρόδοτος (5ος αι. π.Χ.)

  • Τον αποκαλεί "ποιητή των θεών" και πίστευε πως ο Όμηρος διαμόρφωσε την ελληνική θρησκεία.

  • Είπε το θρυλικό: «Ὅμηρος καὶ Ἡσίοδος ἔδωκαν τοῖς Ἕλλησι τοὺς θεοὺς».

  • Θεωρούσε πως ο Όμηρος δεν ήταν ιστορικός, αλλά είχε ιστορικές ρίζες.

📘 2. Πλάτων (427–347 π.Χ.)

  • Τον θαύμαζε αλλά και τον κριτικάριζε έντονα.

  • Στην Πολιτεία, εξορίζει τους ποιητές (συμπεριλαμβανομένου του Ομήρου!) γιατί "παραπλανούν τους νέους".

  • Τον αποκαλεί «παιδευτή της Ελλάδας», αλλά ανησυχεί για την ηθική των ηρώων του.

🕊 3. Αριστοτέλης (384–322 π.Χ.)

  • Υποκλίνεται στην ποιητική δεινότητα του Ομήρου.

  • Στην Ποιητική τον θεωρεί πρότυπο του επικού ποιητή: ξέρει τι να πει και τι να αφήσει.

  • Μιλά για την ενότητα και οικονομία της Ιλιάδας σε αντίθεση με άλλους επικούς.

🌀 4. Αρίσταρχος ο Σαμόθραξ (216–144 π.Χ.)

  • Ο απόλυτος κριτικός και σχολιαστής του Ομήρου.

  • Διηύθυνε τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας.

  • Έγραψε σχόλια, επισημάνσεις και ερμηνείες (τα περίφημα Ὁμηρικὰ ὑπομνήματα).

  • Εισήγαγε το κριτικό σημάδι «Ὀβελός» (–) για στίχους που θεωρούσε νόθους.

🧠 5. Ζηνόδοτος ο Εφέσιος (3ος αι. π.Χ.)

  • Πρώτος εκδότης του Ομήρου στην Αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη.

  • Καθόρισε την κανονική εκδοχή της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.

  • Προηγήθηκε του Αρίσταρχου αλλά με λιγότερη σχολαστικότητα.

📚 6. Διονύσιος Αλικαρνασσέας (1ος αι. π.Χ.)

  • Ανέλυσε τον ομηρικό λόγο ρητορικά και στυλιστικά.

  • Τον θεωρεί πρότυπο λογοτεχνικού ύφους και παραδειγματικής ελληνικής γλώσσας.

📜 7. Λογγίνος (πιθανόν 1ος ή 3ος αι. μ.Χ.)

  • Στο έργο Περὶ ὕψους αναφέρεται στον Όμηρο ως θεϊκό παράδειγμα "ύψους" (sublimity).

  • Βλέπει στον Όμηρο μέγεθος, δύναμη και θεϊκή έμπνευση.

🧾 8. Στράβων (64 π.Χ. – 24 μ.Χ.)

  • Γεωγράφος που χρησιμοποίησε ομηρικές περιγραφές για τοποθεσίες.

  • Πίστευε ότι η γεωγραφία του Ομήρου έχει βάση στην πραγματικότητα (αν και με ποιητική άδεια).

🕯 9. Πορφύριος (3ος αι. μ.Χ.)

  • Νεοπλατωνικός που αλληγόρησε τον Όμηρο.

  • Στον Οδυσσέα βλέπει τον φιλόσοφο που ταξιδεύει προς την αλήθεια, μέσα από πάθη και πλάνες.

🕊 10. Πλούταρχος (45–120 μ.Χ.)

  • Αναφέρεται συχνά στον Όμηρο στα Ηθικά και στις Παράλληλες Βίους.

  • Τον συνδέει με φιλοσοφικά διδάγματα και ψυχολογικές παρατηρήσεις.

Λέξεις-κλειδιά (keywords):

Όμηρος, αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, Ηρόδοτος και Όμηρος, Πλάτων, Πολιτεία και  Όμηρος, Αριστοτέλης Ποιητική, Ομηρικά Έπη, Ιλιάδα, Οδύσσεια, αρχαία Ελληνική φιλοσοφία, Ζηνόδοτος, Αρίσταρχος, Διονύσιος Αλικαρνασσέας, Πλούταρχος και Όμηρος, 


Ο Όμηρος δεν ήταν απλώς ποιητής, αλλά πηγή έμπνευσης, φιλοσοφίας και πνευματικής διαμόρφωσης για γενιές στοχαστών. Από τον Ηρόδοτο ως τον Πλούταρχο, διαβάζουμε πώς δέκα κορυφαίοι αρχαίοι Έλληνες είδαν, αγάπησαν ή κριτικάρισαν τον Αοιδό των Ελλήνων.

Αστραία