Υψιπετείς Αετοί

Πετάγματα αετών

Όρνις που πετά δεξιά:

Ο Τηλέμαχος ευχαριστεί το Νέστορα για τη φιλοξενία και για την ευχή που του έδωσε να βρει τον πατέρα του.

(ο.160). 

ως άρα οι ειπόντι επέπτατο δεξιός όρνις,
αιετός αργήν χήνα φέρων ονύχεσσι πέλωρον,

ήμερον εξ αυλής, οι δ’ ιύζοντες έποντο

ανέρες ηδέ γυναίκες ο δε σφίσιν εγγύθεν ελθών

δεξιός ήιξε πρόσθ’ ίππων. οι δε ιδόντες

γήθησαν....

Έτσι όπως είπε, ένας αετός δεξιά γοργοπετούσε,

αετός που’ χε στα νύχια του λευκή μεγάλη χήνα

σπιτοθρεμμένη κι ήμερη και με φωνές ξοπίσω

γυναίκες κι άντρες έτρεχαν. Κι ως ζύγωσε κοντά τους,

βουτάει δεξιά τους στ’ άλογα μπροστά και μ’ αναγάλλια

τον είδαν και τους έγιανε μέσα η καρδιά στα στήθια.


Μιλά ο Θεοκλύμενος και ερμηνεύει το πέταγμα του πουλιού από τα δεξιά τους .

(ο 531). 

Τηλέμαχ’ ου τοι άνευ θεού έπτατο δεξιός όρνις

έγνων γαρ μιν ες άντα ιδών οιωνόν εόντα.

υμετέρου δ’ ουκ έστι γένευς βασιλεύτερον άλλο

εν δήμω Ιθάκης, αλλ’ υμείς καρτεροί αιεί.

Απ’ το θεό, Τηλέμαχε, το όρνιο δεξιά πετούσε. 

Κι ως το είδα, το κατάλαβα πως ήτανε σημάδι.

Άλλη βασιλικότερη δεν είναι απ’ τη γενιά σου

σ’ όλο το Θιάκι. Αιώνια σεις οι βασιλιάδες θα ’στε.

Όρνις που πετά αριστερά:

(υ 243).

Κι ενώ οι μνηστήρες κουβεντιάζουν το θάνατο του Τηλέμαχου, όταν θα επιστρέψει στο νησί του από το ταξίδι του στην Πύλο και τη Σπάρτη, ξαφνικά πέταξε από τα αριστερά ένας αετός.

... αυτάρ ο τοίσιν αριστερός ήλυθεν όρνις
αιετός υψιπέτης, έχε δε τήρωνα πέλειαν.

τοίσιν δ’ Αμφίνομος αγορήσατο και μετέειπεν

«ω φίλοι, ουχ ημίν συνθευσεται ήδε γε βουλή,

Τηλεμάχοιο φόνος......

...Μα να ένα όρνιο φάνηκε ζερβά τους που πετούσε,

αψηλοπέταχρος αετός, κρατώντας περιστέρι.

Αμέσως ο Αμφίνομος πήρε το λόγο κι είπε:

«Αδέλφια, αυτή μας η βουλή δε θα τελεσφορήσει,

του Τηλεμάχου ο σκοτωμός...

Άλλες περιπτώσεις:

(τ 538)

Αετός αγκυλοχείλης

ελθών δ’ εξ όρεος μέγας αετός αγκυλοχείλης

πάσι κατ’ αυχένας ήξε και έκτανεν οι δε κέχυντο

αθρόοι εν μεγάροις, ο δ’ αιθέρα δίαν αέρθη.

Κι ένας αετός περήφανος, αετός καμπουρομύτης,

χίμηξε από ψηλή κορφή κι έκοψε το λαιμό τους,

κι όλες σωρός τεντώθηκαν, και στο γαλάζιο αιθέρα

πέταξε πάλε κι έφυγε

(ω 538)

Αετός υψιπετήεις

σμερδαλέον δ’ εβόησε πολύτλας δίος Οδυσσεύς,

οίμησεν δε αλείς ως τ’ αιετός υψιπετήεις.

Χούγιαξε τότε ο θεϊκός πολύπαθος Οδυσσέας

κι αφού μαζεύτηκε χιμάει σαν κυνηγάρικο όρνιο.


Στην Οδύσσεια

Το δεξιό πέταγμα του πουλιού (κίρκου) είναι καλό σημάδι.

(0-525)

Ο Τηλέμαχος, αποχωριζόμενος το Θεοκλύμενο, βλέπει να πετά από τα δεξιά τους ένα όρνιο. Ερμηνεύοντας το σημάδι λέει στον Τηλέμαχο πως είναι καλό σημάδι.

ως άρα οι ειπόντι επέπτατο δεξιός όρνις,

κίρκος, Απόλλωνος ταχύς άγγελοςεν δε πόδεσσι 

τίλλε πέλειαν έχων, κατά δε πτερά χεύεν έραζε

μεσσηγύς νηός τε και αυτού Τηλεμάχοιο.

Τηλέμαχ’, ου τοι άνευ θεού έπτατο δεξιός όρνις

έγνων γαρ μιν ες άντα ιδών οιωνόν εόντα.

υμέτερου δ’ ουκ έστι γενεύς βασιλεύτερον άλλο

εν δήμω ιθάκης, αλλ’ υμείς καρτεροί αιεί.

Είπε και πέταξε άξαφνα προς τα δεξιά το όρνιο,

γεράκι, του Απόλλωνα γοργός μαντατοφόρος.

Βαστούσε με τα νύχια του ένα άγριο περιστέρι

και του μαδούσε τα φτερά και τα σκορπούσε κάτω,

του Τηλέμαχο ανάμεσα και του τρεχαντηριού του.

.......................

Θεοκλύμενος:

Απ’το θεό Τηλέμαχε το όρνιο δεξιά πετούσε.

κι ως το είδα κατάλαβα πως ήταν σημάδι.

Άλλη βασιλικότερη δεν είναι απ’ τη γενιά σου

σ’ όλο το Θιάκι.Αιώνια σεις οι βασιλιάδες θα’στε.

Ο αετός στα όνειρα

Θα κλείσουμε το σημείωμά μας με μια ακόμη αναφορά του ποιητή στον αετό. 
Ο αετός στα όνειρα του ανθρώπου και συγκεκριμένα στα όνειρα της πιστής Πηνελόπης.

Ο Οδυσσέας, μετά από τόσες περιπλανήσεις και κινδύνους έφτασε στην Ιθάκη και γυροφέρνει στο παλάτι του ως ζητιάνος. Η Πηνελόπη τον έχει υπό την προστασία της και του εμπιστεύεται κάποια όνειρά της. Σε ένα από αυτά του αφηγείται ένα σημαδιακό όνειρο που ήταν αποκαλυπτικό από μόνο του και δε χρειαζόταν ερμηνευτή. Είδε λέει στο όνειρό της να ορμά από ψηλά ένας αετός στις χήνες του σπιτιού της και να τις αποτελειώνει όλες. Μετά να απομακρύνεται και να επανέρχεται καθίζοντας στη στέγη του παλατιού και παίρνοντας ανθρώπινη λαλιά να της εξηγεί το όνειρο, λέγοντάς της πως οι χήνες ήταν οι μνηστήρες και ο αετός ο Οδυσσέας, που γύρισε στην Ιθάκη και θα τους εξοντώσει.

(τ 545).

Θάρσει, Ικαρίου κούρη τηλεκλειτοίο

ουκ όναρ, αλλ’ ύπαρ εσθλόν, ο τοι τετελέσμενον έσται.

χήνες μεν μνηστήρες, εγώ δε τοι αιετός όρνις

ήα πάρος, νυν αύτε τεός πόσις ειλήλουθα,

ος πάσι μνηστήρσιν αεικέα πότμον εφήσω.

Ω Πηνελόπη, μη χολιάς κι όνειρο αυτό δεν ήταν,

μον’ ήτανόραμα καλόπου θ’ αληθέψει. Οι χήνες

είναι οι μνηστήρες κι ο αετός ο άντρας σου είμαι ο ίδιος,

πόφτασα θάνατο σκληρό να φέρω στους μνηστήρες. 

Με όσα ως εδώ εκθέσαμε για τον αετό και τη σημασία που έχει στο έπος, ασφαλώς δεν εξαντλήσαμε το θέμα, οπωσδήποτε όμως δώσαμε μια σαφή εικόνα με τα πολλά παραδείγματα που παραθέσαμε και ο αναγνώστης ίσως μπορέσει να κάνει τις δικές του παρατηρήσεις επί του θέματος, που είναι σίγουρο ότι κάποιες διέφυγαν της προσοχής και του σχολιασμού μας. 

Πάντως, ο ποιητής εκμεταλλεύτηκε αριστουργηματικά τις ιδιότητες του αετού και από απλό πουλί το εμφάνισε ως ιερό πουλί του Δία, το χρησιμοποίησε ως μέσο ή αγγελιαφόρο, για να δηλώνει τη βούλησή του και τέλος του έδωσε ανθρώπινη λαλιά, για να εξηγήσει το ίδιο και να διαβεβαιώσει την Πηνελόπη πως το το όνειρο που είδε στον ύπνο της σε λίγο θα γίνει αληθινό.

Τα μεταφρασμένα κείμενα αντλήθηκαν από το βιβλίο: Ομήρου Ιλιάδα. Μετάφραση Γ. Κόραβος- Χ. Δρόσου, Εκδόσεις Σοκόλη, ενώ της Οδύσσειας από τη μετάφραση Ζήσιμου Σίδερη , ΟΕΔΒ. Αθήνα. 

Δ. Κ. ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ
πηγή